MAVLID VA U HAQIDA OLIMLAR FIKRI
«Mavlid» arabcha so‘z bo‘lib, “tug‘ilish, “tug‘ilgan joy” va “tug‘ilgan vaqt” ma'nolarini anglatadi. Biz musulmonlar “mavlid” deganda Rasululloh sollallohu alayhi va sallamning tug‘ilgan oylarini nazarda tutamiz.
Rasululloh sollallohu alayhi va sallamning tug‘ilgan sanalarini Ibn Is'hoq Fil yilida Rabi'ul-avval oyining 12 kuni, dushanba Mahmud Posho Falakiy esa astronomik hisob bilan milodiy 571 yilning 9 Rabi'ul-avval, dushanba kuni deb ko‘rsatgan.
Xavorij oqimlari
VII asr ikkinchi yarmida xavorijlar orasida yigirmaga yaqin turli guruhlar paydo bo‘ldi. Ular ichida eng yiriklari – ibodiylar, azroqiylar va sufriylar bo‘lib, o‘z yo‘lboshchilari nomi bilan shunday atalganlar.
Ibodiylar. Ibodiya boshqa xavorij guruhlari orasida eng mo‘tadili hisoblanib, bizning davrimizgacha saqlanib qolgan yagona xavorij firqasidir. Bu mazhabning asoschisi umaviy xalifa Abdulmalik ibn Marvon (685-705) davrida vafot etgan Abdulloh ibn Iboddir. Mazkur mazhabning ta'limoti mo‘tadil bo‘lib, u qolgan musulmonlar bilan qiz olib-qiz berishdan, ular bilan meros ulashishdan qaytarmaydi. Shuningdek, ularning ta'limoti hujjat va isbot keltirib e'lon qilgandan so‘nggina boshqa musulmonlarga qarshi urush ochishga ijozat beradi.
ILMU MA'RIFAT — TINCHLIK, TARAQQIYOT VA INSON KAMOLOTI ASOSI
MAVLID TO‘G‘RISIDA MUTAQADDIM OLIMLARNING FIKRLARI
Mavlidi sharifni o‘tkazish borasida ulamolar tomonidan turli fikrlar bildirilgan. Quyida ushbu fikrlardan ayrim misollarni keltiramiz:
Imom Suyutiy: «Mening nazdimda, insonlar to‘planib, Qur'ondan imkon qadar tilovat qilib, nabiy sollallohu alayhi va sallamning hayotlari qaqida hikoya qiluvchi va u zotning tug‘ilish kunlarida sodir bo‘lgan mo‘jizalar haqida so‘zlashishlari so‘ngra dasturxon tuzatib taomlardan tanovul qilishlari maqtalgan bid'atlardan bo‘lib, uni qilgan kishilar savob oladilar. Chunki bu ishlarda Nabiy sollallohu alayhi va sallamning qadrlarini ulug‘lash va xursandchilikni zohir qilish qamda u zotning tug‘ilgan kunlari bilan xushxabar berish bordir».
Umr – inson uchun Alloh subhanahu va taolo tomonidan berilgan ne'matlarning eng buyuklaridan biridir.
Har birimiz bilishimiz lozim bo‘lgan narsalardan biri shuki, Alloh subhanahu va taolo bizni yaratib, barkamol inson shakliga keltirib qo‘ygach, o‘z holimizga tashlab qo‘ymagan. Mehribon Robbimiz sizu bizni yaratish bilan birga, doimiy ravishda rioyamizni qilib, hamma tarafdan bizni ushlab turadi, to‘g‘ri yo‘lga yo‘llab turadi va O‘zining buyuk ne'matlari bilan qamrab turadi. Biz har birimiz Allohning ana shunday buyuk ne'matlariga sazovor bo‘lgan bandalarmiz.Oddiygina misol: bir marta nafas olmay yoki nafas chiqara olmay qolsak, hayotimiz tugaydi. Demak, Alloh har soniyada bizni tutib, a'zoi badanimizni harakatga keltirib turadi. Mana, men gapirib turibman. Shu lahzada yuragimning urishi to‘xtasa, hayotimga yakun yasaladi. Hech kim yordam bera olmaydi. Mo‘min inson mana shu muhim haqiqatni doimiy ravishda his qilib yashashi kerak.
Yetmish uch firqaning chiqishiga asos bo‘lgan olti firqa
Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:«Nabiy sollallohu alayhi vasallam: “Yahudiylar yetmish bir yoki yetmish ikki firqaga bo‘lindilar. Nasorolar yetmish bir yoki yetmish ikki firqaga bo‘lindilar. Mening ummatim esa yetmish uch firqaga bo‘linadi», dedilar».
"Dorulislom" va “dorulkufr" tushunchalari
“Dorulislom” va “Dorulkufr” atamalari Islomning avvalida emas balki, keyinchalik paydo bo‘lgan fiqhiy istilohlardan hisoblanib, taxminan hijriy birinchi asrda Abu Hanifa rahmatullohi alayh davrlarida paydo bo‘lgan.
"Dorulislom"lug‘atda"islomdiyori"degan ma'noni anglatadi. Istilohda esa, "islom arkonlari amalda bo‘lgan hududga nisbatan qullaniladi".
VALIYLAR KAROMATI HAQDIR
Valiy Allohni do‘st tutuvchi, ibodatda bardavom, hukmlarda mahkam, e'tiqodda o‘rnak, gunohdan yiroq, haromdan uzoq yuruvchi kishidir. Zero, Allohtaolo Qur'oni karimda:
«Alloh iymon keltirganlarning do‘stidir. Ularni zulmatdan nur sari chiqaradi...», degan.
Shunga ko‘ra barcha mo‘minlar valiydirlar. Biroq ularning Allohga valiy-do‘stliklari Unga yaqinliklari nisbatida kuchli yoki kuchsiz bo‘ladi...
Islom dini insonlarni tinch-totuv yashashga, boshqalarga, hatto boshqa din vakillariga ham zulm qilmaslikka chaqiradi.
Terrorizm bu kishilar, jamoalar yoki davlatlarning inson dini, joni, ongi, moli, nomusiga buzg‘unchilik bilan dushmanlik qilishidir. Uning doirasiga qo‘rqitish, aziyat berish, tahdid solish, nohaq o‘ldirish, mol-mulkini tortib olish, yo‘llarda qo‘rqitish, yo‘lto‘sarlik qilish, zo‘ravonlik, tahdidning barcha turlari bilan yakka, yoki jamoaviy tarzda jinoyatchilik rejasini amalga oshirish kiradi.
Moturidiylar va ash'ariylar – Ahli sunna val jamoa
Imom Abu Mansur Moturidiy[1] va Imom Abul Hasan Ash'ariy rahmatullohi alayhlar Ahli sunna val jamoaning e'tiqodini bayon qilish, shubhalarni daf qilish, naqliy va aqliy dalillar keltirish bilan shug‘ullanganlar. Bu ikki imom “Ahli Sunna”ning aqoid bobidagi imomlari ekanini ko‘p ulamolar ta'kidlashgan.
