Мотуридийлик таълимотида иймон масаласи (1-мақола)
Иймон масаласига тарихда турли оқимлар томонидан турлича ёндашилган. Суннийлик йўналиши олимлари томонидан ушбу оқимлар қарашларининг иллатлари кўрсатиб берлиши билан бирга ўзаро жузъий маслаларда унга таъриф бериш ва униннг шартларини баён этишда ихтилоф қилганлар. Умуман ушбу ихтилофлар асосида кишининг мўмин ёки мўмин эмаслги, унга иймон номини мансуб қилиш ёки мансуб қилмаслик масаласи кабилар юзага келган.
Заҳириддин Муҳаммад Бобурнинг ичкиликка қарши фармони
“Бу орзу ва бу осойишталик тўла-тўкс охирига етгандан кейин, олам бўйсуниши лозим бўлган фармон ижро шарафига эришдики, тинч сақланган мамлакатда (худо офат ва хавфлардан омон қилсин) мутлақо ҳеч бир киши ичкилик ичишга уринмасин, уни ҳосил қилишга тиришмасин, ичкилик ясамасин, сотмасин ва олмасин, ўзида сақламасин, элтмасин ва келтирмасин: Ичкиликдан қочинглар, шоядки нажот топсанглар.
... Подшоҳнинг меҳрибонлигига сиғинган турк, тожик, араб, ажам, ҳинди, форсий фуқаро ва сипоҳ – бутун миллатлар, ҳамма инсон тоифалари бу мангу бахшишга суяниб, умид тутиб, абадийликка бириккан давлатимиз дуосига машғул бўлсинлар ва бу ҳукмлар ижросидан ташқари чиқмасинлар ва бурилмасинлар, фармонга мувофиқ иш олиб борсинлар.
Бу ҳукм улуғ подшоҳ имзоси билан етишса, эътимод қилсинлар.
Амри олий билан 932 йил 24 жумадул-аввалда ёзилди”.
«Нега дуолар ижобат бўлмаяпти?»
Иброҳим ибн Адҳам роҳимаҳуллоҳ Басра бозорларининг биридан ўтиб кетаётганларида, инсонлар у киши олдига топландилар ва "Эй Исҳоқнинг отаси! Айтингчи, нечук дуоларимиз мустажоб бўлмаябди?", деб сўрадилар. У киши:
- Чунки, қалбингиз 10 нарса сабабли ўлиб бўлди! деди.
Улар: Нималар экан-у? дея сўрадилар.
Шунда Иброҳим ибн Адҳам жавоб берди:
- Сизлар Аллоҳни танидингиз, бироқ Унинг ҳақларини адо этмадингиз!
- Пайғамбаримиз Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васалмни яхши кўришингларни идд!о қилдинглар, бироқ суннатини тарк қилиб қўйдинглар.
- Қуръонни ўргандинглар, бироқ унга амал қилмадингиз!
- Аллоҳнинг неъматларидан баҳраманд бўлдингиз, аммо шукр келтирмадингиз!
- Шайтонни эса душманингиз эканини айтдингз-у, уни васвасларига мувофиқ бўлавердингиз!
- Жаннатни ҳақ эканини айтдингиз, лекин унга етишиш учун амал қилмадингиз!
- Дўзаҳни ҳам ҳақлигини айтиб, ундан қочмадингиз!
- Ўлимни ҳақ эканини айта туриб, унга таёргарлик қилмадингиз!
- Уйқудан туриб-ла, инсонларнинг айблари билан машғул бўлиб, ўзингизнинг айбларингизни ташлаб қўйдингиз!
- Ўликларингизни кўмдингиз, аммо ибрат олмадингиз!..
Қудратуллоҳ Аҳмад
Манба: Azon.uz
АЛЛОҲ ТАОЛО АЁЛЛАРГА ЯХШИЛИК ҚИЛИШНИ БУЮРДИ
Расулулоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг “Видолашув ҳажи”да саҳобийларга қарата аёллар ҳақида қуйидагича васият қилган эдилар: “Аёллар борасида Аллоҳдан қўрқинглар. Чунки сизлар Аллоҳнинг омонати ила уларни қўлга киритдингиз ва Аллоҳнинг калимаси билан уларнинг фаржларини ўзларингизга ҳалол қилиб олдингиз” (Бухорий ривояти). Дунёнинг ярмига ҳукмронлик қилган Соҳибқирон Амир Темур тузукларида "Аёлларга имкон қадар илиқ муомалада бўлишга ҳаракат қилдим" деб ёзган эди. Демак, шундай улуғ зотлар аёлларни эъзозлаган экан, бугунги кунда аёлларга паст назар билан қараб, уларга зўравонлик қилаётган эркаклар қаердан пайдо бўляпти? Бундай кишиларни ким деб аташ мумкин? Яна ҳадисларга мурожаат қиламиз.
Ақидавий ва фиқҳий мазҳаблар
Умумисломий масалаларда мазҳаблар ўртасида катта фарқлар учрамаса-да, хусусий ҳолларда улар ўртасида муайян тафовутлар ва ўзига хос хусусиятлар учрайди.
Ҳар бир ишдан ҳикмат изламоқ даркор
Бир қишлоқда камбағал чол яшаган экан. Унинг бисотидаги яккаю-ягона чопқир отига ҳатто подшоҳлар ҳам ҳавас қилишар экан. Оти учун жуда кўп пул таклиф қилишса ҳам у сотмас эди. Чол: “Бу менга нафақат от, балки дўстим. Дўстни қандай сотаман?", - дер экан.
Сабрнинг таги – ОЛТИН
Саёҳатга чиққан мактаб ўқувчилари ортга қайтаётганида уларнинг ичидан бир қиз йўлдан адашиши оқибатида автобусга вақтида етиб кела олмай, қолиб кетди. Нима қиларини билмаган қиз, энг яқин уйга бориб, эшикни қоқди. Ичкаридан чиққан йигит эшик олдида турган қизни кўриб бир оз ажабланган ҳолда ундан “ким сиз?” деб сўради. Қиз ўзини талаба эканлигини, бу ерга мактаб ўқувчилари билан бирга автобусда келганини, улар билмасдан қизни қолдириб кетишганни ва ортга қайтиш йўлини билмаслигини бирма-бир айтиб берди. Йигит қизга “бу ер бир ташландиқ қишлоқ, сиз бора олмаётган шаҳарча жануб тарафда, сиз эса шимол тарафдасиз. Бу ерда ҳеч ким яшамайди. Келинг бу кечани шу ерда ўтказинг, эрта тонг билан сизни шаҳарчангизга элтиб қўяман”, деди.
Дину Давлат Ҳомийси
“… Бу улуғ амир дину давлат ҳомийси, шариат ҳамда миллатнинг пушти паноҳидир”
Давлатшоҳ Самарқандий.
Буюк ўзбек шоири мутафаккир ва давлат арбоби Алишер Навоий 1441 йил 2 феврал куни Ҳиротда таваллуд топган. Алишер Навоий 4 ёшида мактабга бориб, тез савод чиқариб, туркий ва форсий тилдаги шеърларни ўқиб, ёд ола бошлаган. Ўзбек тили билан бир қаторда форсий, араб тилларини ҳам мукаммал эгаллаган. Алишер Навоий шеъриятга ғоят қизиқиб, Шарқ адабиётини қунт билан ўрганди. Оила муҳити болалигидаёқ унда адабиётга зўр ҳавас туғдирган эди.
Нега темирчининг мартабаси олимникидан устун бўлди?
Муҳаммад Шафеъ Усмонийнинг бир ҳикояси бор эди. Абдуллоҳ ибн Муборак раҳматуллоҳи алайҳи етук фақиҳ, муҳаддис ва Аллоҳнинг дўсти эди. Аллоҳ таоло у кишига баланд мартаба ато қилган эди. Вафот топганида бир киши тушида у зотни кўрди ва: «Аллоҳ сизга қандай муомала қилди?» деб сўради.
Ўзини салафий деб номлаб олган билан суҳбат
-Мен, салафийман!
-Ҳа, сен аввалги уч аср вакиллариданмисан? Ёшинг ҳам 1400 да а, шундайми?
-Йўқ, мен бошқа нарсани назарда тутяпман.
-Сен салафий деганда салафларни эмас, уларнинг тутган йўлларини айтмоқчимисан?
Мамлакатимизда давлат ва дин муносабатлари
Ўзбекистон мустақилликка эришган илк йилларидан диний соҳага ўзбек халқининг миллий маънавиятининг ажралмас қисми сифатида алоҳида эътибор қаратилди. Шу нуқтаи назардан, Ўзбекистонда давлат ва дин муносабатлари қуйидаги тамойиллар асосида олиб борилмокда:
диндорларнинг диний туйғуларини ҳурмат қилиш;
диний эътиқодларни фуқароларнинг ёки улар уюшмаларининг хусусий иши деб тан олиш;
диний қарашларга амал қилувчи фуқароларнинг ҳам, уларга амал қилмайдиган фуқароларнинг ҳам ҳукуқларини тенг кафолатлаш ҳамда уларни таъқиб қилишга йӱл қўймаслик;
маънавий тикланиш, умуминсоний ахлоқий қадриятларни қарор топтириш ишида турли диний уюшмаларнинг имкониятларидан фойдаланиш учун улар билан мулоқот қилиш йӱлларини излаш зарурати;
диндан бузғунчилик мақсадларида фойдаланишга йӱл кўймасликни эътироф этиш.
Мустақиллик йилларида диннинг ҳуқуқий давлат, фуқаролик жамиятида тутадиган ўрни ва мавқеи аниқ белгиланиб, бу соҳада мустаҳкам қонунчилик пойдевори яратилди. Жумладан, Ўзбекистон Республикаси Конституциясида "диний ташкилотлар ва бирлашмалар давлатдан ажратилган ҳамда қонун олдида тенгдирлар",деган демократик тамойил мустаҳкамлаб қўйилган. Фуқаролар миллати, ирқи ва динидан катъи назар, тенг ҳуқуқли эканлиги белгиланиб, уларнинг виждон эркинлиги, урф-одатлари, миллий анъаналари ҳурмат қилиниши кафолатланган. Ушбу конституциявий қоида 1998 йил 1 май куни қабул қилинган янги таҳрирдаги “Виждон эркинлиги ва диний ташкилотлар тӱғрисида” ги қонуннинг 5-моддасида ҳам ўз ифодасини топган. Қонунда тарихий, маданий, ижтимоий омилларни ҳисобга олинган ҳолда давлат ва диний ташкилотлар орасидаги муносабатлар белгиланган. Унга кўра, Ўзбекистон Республикасида дин давлатдан ажратилган. Ҳеч бир динга ёки диний эътиқодга бошқаларига нисбатан бирон-бир имтиёз ёки чеклашлар белгиланишига йўл қўйилмайди. Давлат турли динларга эътиқод қилувчи ва уларга эътиқод қилмайдиган фуқаролар, ҳар хил эътиқодларга мансуб диний , ташкилотлар ўртасида ўзаро муроса ва ҳурмат ўрнатилишига кўмаклашади ва экстеремизм асосида диний муносабатларни кескинлаштирилишига, турли конфессиялар ўртасида адоватни авж олдиришга қаратилган хатти-ҳаракатларга йўл қўймайди. Муаййан динга эътиқод қилувчиларни бошқасига киритишга қаратилган прозелитизм ва миссионерлик фаолияти қонунан ман этилади.
З.Эшонқулов- ЎМИ Самарқанд вилоят вакили (манбалар асосида)
Тежамкорлик-хасислик эмас
Қадим-қадимдан халқимиз томонидан асрлар оша эъзозлаб келган миллий ва диний қадриятлар ўзига хос турфа хил урф одатлар, удумлар ва маросимлар ижтимоий-маьнавий ҳаётимизнинг ажралмас қисми бўлиб қолган. Афсуслар бўлсинки, кейинги вақтларда шундай гўзал маросим, тадбирларимиз ўз-ўзини кўз-кўз қилиш, дабдабавозлик, исрофгарчилик ҳамда ортиқча бидьатларни намойиш этиш майдонига айланди.
