ҚАБРИСТОНГА ҲУРМАТ-МАРҲУМЛАРГА ҲУРМАТДИР

Аллоҳ таоло Ўзининг қудрати илоҳийси билан инсонни яратганда уни жамики махлуқот ва мавжудот ичида мукаррамлик билан мартабасини кўтариб қўйди. Бу ҳақида муборак каломи шарифда хабар бериб айтадики: “Дарҳақиқат, (Биз) Одам фарзандларини (азиз) ва мукаррам қилдик...” (Исро,70 оят). Ислом дини инсон қадрини унинг ҳаётлиги ва ҳаётдан кўз юмгандан сўнг ҳам юқори даражага кўтаради. Албатта, биз ҳамиша марҳумларимизни ёдга олиб, уларнинг руҳларини шод қилиш учун савобли амалларни, шу жумладан, Қуръони карим оятларидан тиловатлар қилиб, савобини уларнинг руҳларига бағишлаймиз. Зеро, ўтганларни эслаш ва уларга истиғфор айтиш, қабрларини зиёрат қилиб, қўним топган жойларини доимо озода тутишимиз ҳар биримизнинг инсоний бурчимиздир.

ТИРИКЛАРНИНГ БУРЧИ

Аллоҳ таола бандаларига меҳрибонлик кўрсатиб беҳисоб неъматларини бериб қўйган. Ана шундай неъматларидан бири тириклик неъматидир. Бу дунёда умргузаронлик қилаётган ҳар бир инсон ўз олдига мақсад қилиб қўйган орзу-истаклари томон интилиб яшайди. Илм олади, касб-ҳунар ўрганади, деҳқончилик, чорвачилик, савдогарлик билан шуғулланади. Топган мол давлатидан тўй-ҳашамлар ўтказади, ҳовли-жой қуради, хайру-эҳсонлар қилади. Шу тарзда ҳаёт давом этаверади. Ҳар бир инсон босқичма-босқич ўз вазифасини, ўз бурчини адо этаётганлигини ҳис қилиб яшайди. Гоҳида ўтганларни эслаб Қуръон тилавот қилиб хайр саховатлар улашади. Албатта хотира тириклар учун муқаддас бурчдир. Аллоҳ таола Қуръони каримда: “Улардан кейин (дунёга) келган зотлар айтурлар: Эй, Роббимиз! Ўзинг бизларни ва биздан илгари имон билан ўтганларни мағфират этгин ва қалбларимизда имон келтирган зотларга нисбатан гина пайдо қилмагин! Эй, Роббимиз! Албатта, Сен меҳрибон ва раҳмли зотдирсан!” - деб марҳамат қилган. (Ҳашр сураси, 10-оят)

ЗИРОАТ ҲАМ ИБОДАТДИР

Ҳар йил баҳор келиши билан далаларда иш қизигандан қизийди. Офтоб қизитиб, нами бироз кўтарилган, етилиб қолган ерлар томон бободеҳқонлар ёмғир ёғиб қолмасин деган ҳадикда, меҳнат қуролларини олган ҳолда шошиладилар.
Қиши билан авайлаб-асраган уруғларни она замин кўксига қадайдилар, устидан майин тупроқ тортиб, Яратгандан бу йилги ҳосилга барака беришини сўраб қўлларини дуога кўтарадилар.
Маълумки, деҳқончилик серманфаат, инсонларнинг эҳтиёжи тушадиган бирламчи касблардан биридир. Унинг билан кишилар кундалик эҳтиёжларини қондирадилар, киядиган кийимларидан тортиб, ейдиган овқатларигача, ўтирадиган кўрпачаларидан тортиб, ётадиган тўшакларигача ҳамма-ҳаммаси ердан олинган ҳосилга алоқадор. Ҳаттоки чорвалар ҳам деҳқонлар етиштирган маҳсулотга умид боғлайдилар.
Уламолар қайси касб афзаллиги борасида турли фикрларни билдирганлар. Баъзилари зироат афзал деган бўлсалар, яна баъзилар эса қўл меҳнати, яъни ҳунармандчилик афзал деб айтганлар. Бошқалари эса тижоратни афзал кўрганлар. Имом Мовардий:
"Касбларнинг асллари зироат, тижорат ва ҳунармандчиликдир. Уларнинг яхшиси зироатдир. Негаки у таваккулга яқин", деган.
Имом Нававий айтади: "Тўғриси шуки, касбнинг покизароғи қўл меҳнати билан бўлганидир. Деҳқончилик айни қўл меҳнати бўлиб, касбларнинг покизасидир. Унда таваккул бор, унда инсонлар ва ҳайвонларга умумий фойда бор".
Ислом динида зироатга алоҳида эҳтимом билан ёндашилган. Қуръони каримда дарахт сўзи бирлик шаклда 19 маротаба кўплик шаклда эса 6 маротаба зикр этилган. "Заръ" (экиш, ўтқазиш, парвариш қилиш, ишлов бериш, ўсимлик) сўзи ва унинг иштиқоқлари 13 ўринда келтирилган. Каломи шарифда фақат биринчи даражали нарсалар келтирилганини эътиборга олсак, зироатнинг нечоғли аҳамиятли эканини билиб оламиз. Мисол тариқасида биргина оятни келтириб ўтиш кифоя даражасида бўлади:

وَهُوَ الَّذِي أَنْشَأَ جَنَّاتٍ مَعْرُوشَاتٍ وَغَيْرَ مَعْرُوشَاتٍ وَالنَّخْلَ وَالزَّرْعَ مُخْتَلِفًا أُكُلُهُ وَالزَّيْتُونَ وَالرُّمَّانَ مُتَشَابِهًا وَغَيْرَ مُتَشَابِهٍ كُلُوا مِنْ ثَمَرِهِ إِذَا أَثْمَرَ وَآتُوا حَقَّهُ يَوْمَ حَصَادِهِ وَلَا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ

У (Аллоҳ) шундай зотки, (сўритокларга) кўтариб қўйиладиган ва кўтариб қўйилмайдиган(узумзор) боғларни, таъми турлича (бўлган) хурмо ва мевали дарахтларни, (ранг ва таъмда)ўхшаш ва ўхшамас зайтун ва анорларни пайдо қилди. Мева ҳосил қилганда, мевасидан тановул қилингиз! Ҳосил йиғиш кунида (муҳтожларга) ҳаққини (ушри ва хирожини)берингиз ва исроф қилмангиз! Албатта, У исроф қилувчиларни севмайди. (Анъом,141).
Шариатда дарахтга шундай эҳтимом кўрсатилганки, ҳатто қиёмат куни солиҳ амалларга бериладиган мукофот айтилганида ҳам дарахтга эътибор қаратилган.
Дарахт гўзал ва сернаф бўлгани сабабидан мўминнинг баъзи хайрли ишларининг мукофоти эвазига дарахтлар ҳадя этилиши айтилган.
Жобир ибн Абдуллоҳ розияллоҳу анҳудан ривоят қилинади: Расулуллоҳ саллоллоҳу алайҳи ва саллам бундай дедилар:
"Ким: "Субҳаноллуҳи ва биҳамдиҳи", деса, унинг учун жаннатга хурмо ўтқазилади". Бошқа бир ривоятда "дарахт" дейилган.
Деҳқончиликнинг фазилатларидан яна бири кишини ўзгаларга гина-кудурат қилишдан машғул қилиб қўяди, деҳқоннинг бундай ишларга вақти бўлмайди, инсонларнинг айбу нуқсонларини ахтаришдан сақлайди, турли гап-сўзларидан узоқда тутади. Имом Шавконий тафсирларида шундай деганлар: "Зироат билан шуғулланиб, инсонлардан беҳожат бўлиш билан киши буюк қурбатни ҳосил қилади. Шунинг билан бирга деҳқончилик инсонларга ўралашиб қолишдан ҳимоя этади".
Кўчатнинг мевасидан ва уруғнинг ҳосилидан уларнинг соҳибига ажр борлигини кўплаб уламоларимиз айтиб ўтганлар. Бу иккиси ҳосил беришда дамом этар экан, эккан кишига ҳам савоб бардавом бориб туради. Анас розияллоҳу анҳудан ривоят қилинган ҳадисда шундай дейилади: "Набий саллоллоҳу алайҳи васаллам:
"Қайси бир мусулмон бир кўчат экса ёки бирор зироат қилса, ундан қушми, инсонми, ҳайвонми еса, албатта, унинг учун бундан садақа ҳосил бўлур", дедилар".
Деҳқончилик, боғдорчилик билан шуғулланадиган киши даставвал бу ишда моҳир бўлиши, унинг илмини пухта ўзлаштириши керак. Шунинг билан бирга нийятини ҳам гўзал қилиши, бу иши билан ўзгаларнинг мушкулини осон қилишни, эҳтиёжини қондиришни мақсад қилмоғи лозим. Зеро, Абу Ҳурайра розияллоҳу анҳудан қилинган ривоятда Расулуллоҳ саллоллоҳу алайҳи васаллам:
"Банда дўстининг кўмагида экан, Аллоҳ унинг кўмакчисидир", деганлар.
Деҳқону боғдорлар гўзал ният ва ихлос билан меҳнат қилар эканлар, устиларидан баракалар ёғилади, яхшиликлар мўл-кўл бўлиб келади. Чунки унинг манфаати деҳқоннинг ўзига, барча инсонларга, ҳаттоки, қушлар, ҳайвонлар ва ҳашоротларга ҳам доимий етиб туради. Шоир Мирзо Кенжабек айтганидек:
Бутун борлиқ, наботот ҳам Яратганга этар тасбиҳ,
Бобо деҳқон экиб юрса, зироат ҳам ибодатдир.

ХОТИРА МУҚАДДАСДИР

Ҳар қайси халқ миллий қадриятларини ўз мақсад муддаолари, шу билан бирга, умумбашарий тараққиёт ютуқлари асосида ривожлантириб, маънавий дунёсини юксалтириб боришга интилар экан, бу борада тарихий хотира масаласи алоҳида аҳамият касб этади”.

Кўчат экиш савобдир

Жазирама иссиқда кетар экансиз, беихтиёр атрофни кузатиб бирон бир дарахт соясига шошиласиз. Қуёш нурини тўсиб турган дарахт соясида салқинлаб, нафасни ростлаб “Алхамдулиллаҳ” деб дарахтни эккан киши ҳаққига дуолар қиласиз. Аммо ўша жойда “Баҳор келса мен ҳам дарахт экаман” деган фикр аксарият кишиларда бўлмайди. Нимага? Нима учун ҳикматлар ичида яшаб ундан ибрат олмаймиз. Тафаккур қилмаймиз. Парвордигор Наҳл сурасининг 10-11 оятларида “У осмондан сизлар учун ундан ичимлик бўладиган сувни (ёмғирни) ёғдирган Зотдир. (Ҳайвонларингизни) боқадиган гиёҳлар ҳам ўша сувдан (суғорулур). У сизлар учун ўша (сув) билан (турли) экинларни, зайтун, хурмо, узум ва барча меваларни ундурур. Албатта, бундан тафаккур қиладиган кишилар учун аломат бордур”, деб марҳамат қилган. Демак биз тафаккур қилсак ҳар қадамимизда ибрат оладиган аломатларни кўра биламиз. Масалан: Беҳисоб оғирликка эга бўлган сувга тўйинган булутлар, Аллоҳнинг амри билан ерга тушаётганда чумолига ҳам озор бермасдан ёмғир бўлиб ёғиши, тафаккур қиладиганлар учун жуда катта аломатдур. Ҳар қандай техника ривожланган даврда ҳам булутларнинг вазифасини бажаришнинг имкони бўлмайди. Оддий бир уруғни ерга қадасак унинг ерни ёриб чиқиши, босқичма-босқич ривожланиб ҳосилга кириши ҳам мўжизанинг ўзидир. Шундай экан бизларга берилган имкониятдан унимли фойдаланиб охират озиғини ортиғидан ҳам кўпроқ йиғмоқлигимиз керак. Айни кунларда далаларда иш қизғин. Деҳқонлар ҳамал ойининг ҳар сониясидан фойдаланиб ўз ишлари билан машғулдирлар. Деҳқон бўлмасакда дарахт экиш қўлимиздан келадику. Шу муборак савобли ишни фарзандларимиз қолаверса набираларимиз билан бирга амалга ошириб ўрнак кўрсатсак, биз ўтганимиздан кейин ҳам бошлаган ишимиз давомли бўлса, албатда ажру савоби етиб туради. Пайғамбаримиз (с.а.в.) "Қай бир мусулмон бирор кўчат ёки экин экса, ундан қуш, одам ёки бирор жонивор еса, экган кишига садақа савоби ёзилади.” деганлар. Бундай улкан савобга эга бўлишимиз учун, бир бирларимизга кўчат экишдек хайрли ишни эслатиб, кўчат экишда мусобақалашсак, яшаб турган жойимиз дарахтларга бурканиб янада яшнаб кетади. Айниқса маҳалламизда ҳашар уюштирилса унда фаол иштирок этиб мевали ва манзарали дарахтларни кўплаб эксак, ҳам инсонийлик, ҳам мусулмонлик бурчимизни адо этган бўламиз.

ҲАР БИР КУННИНГ ЎЗ ВАЗИФАСИ БОР

Мустақиллик шарофати билан қишлоқларимиз қиёфаси тобора гўзаллашиб бормоқда. Қишлоқ аҳолиси Ватанимиз бойлигига бойлик қўшиш ва халқимиз дастурхонини ноз-неъмат билан тўлдириш йўлида астойдил ҳаракат қилмоқдалар. Уларнинг шарафли меҳнатлари билан етиштирилган маҳсулотлар тобора ортиб бормоқда.

ДУО МЎМИНГА НАЖОТДИР

“Дуо” сўзи ёлвориш, ёрдам сўраш, чақириш маъноларини англатади.

Хаттобий унинг истилоҳий маъноси ҳақида бундай деган: “Дуо банданинг Роббисидан иноят, ёрдам сўраши, Унга муҳтожлигини изҳор қилиши, ўзининг ожизлигини тан олишидир. Дуо бандаликни белгиси, башарий ожизликнинг кўринишидир. Дуода Аллоҳ таолога ҳамду сано айтилади,Унинг карамли, марҳаматли Зот эканига иқрор бўлинади”.

НАВРЎЗ МИЛЛИЙ ВА АНАНАВИЙ БАЙРАМ

Қадим қадимдан халқимизнинг эзгу мақсад ва гўзал қадриятларини, ўзида мужассам қилиб, қадим аждодларимиздан бизларга мерос сифатида ўтиб келаётган Наврўзи олам яна юртимизга кириб келди. Ҳижрий-шамсий тақвим бўйича Қуёшнинг биринчи буржга ва ойнинг ўн икки бурждан бири – Ҳамал кириши билан “Наврўз”, “Янги кун”, у билан бирга эса янги йил ва янги фасл – баҳор кириб келади. Наврўз ва янги йил келиши биланоқ, фасллар келинчаги дея таъриф қилинадиган баҳор нафасидан борлиқ танасига қайта жон киради. Муҳтарам Юртбошимизнинг фармонлари шарофати ила юртимиз яна жонажон Наврўзга бағир очди. Асрлар оша эзгулик, нафосат ва яшариш байрами бўлиб келган бу қадимий байрам истиқлол йилларида янада ўзгача тароват касб этмоқда. Мустақиллик йилларида мамлакатимизда яшаётган турли миллатлар тили ва динидан қатъий назар, барча юртдошларимиз Наврўз байрамини соғиниб кутадиган, умум халқ байрамига айлантиришди.

ЖАННАТ РАЙҲОНЛАРИ

Миллатнинг соғлом бўлиши аввало, оналарга боғлиқ. Шундай экан онанинг ҳам жисмонан, ҳам руҳан соғ бўлиши баркамоллик сари қўйилган биринчи қадамдир. Тириклик, авлодлар довомийлиги никоҳ ва оила билан. Оила тотувлиги ва болаларни яхши тарбиялаш аёлларимизнинг энг муҳим бурчларидир.

Албатта, (сизларга ато этилган барча) неъматлар тўғрисида сўроқ қилинурсиз!

Инсон мавжудодлар ичида энг улуғидир. Аллоҳ таоло инсонга хисобсиз нозу-неъматлар бериб қўйган. Наҳл сурасининг 18 оятида: “Агар Аллоҳнинг неъмат(лар)ини санасангизлар, саноғига ета олмайсизлар” дейилган. Ҳақиқатдан ҳам фаҳму фаросатимиз, ақлу идрокимиз билан ўйлаб қарасак бизга берилган неъматлар хисобсиз эканлигига ҳар биримиз шубҳа қилмаймиз. Албатта бу неъматларни тежаб ишлатишга буюрилганмиз. Аъроф сурасининг 31 оятида “.....шунингдек, енглар ва ичинглар, (лекин) исроф қилмангизлар! Зеро, У исроф қилгувчиларни севмайди” дейилган. Яшашдан мақсадимиз Яратганнинг розилини топиш. Ибодатларимизда, дуоларимизда хайрли ишлар қилиб эҳсонлар қилганимизда, “Ўзинг рози бўлгин, тўғри йўлдан адаштирмагин, савобини бергин, дўзахдан сақлаб жаннатга киргизгин” деб ёлворамиз.

ГЎЗАЛ ХУЛҚ ФАЗИЛАТИ

Яратганнинг бандасига инъом этган гўзал ва буюк маънавий инъомларидан бири ҳусни хулқ, яъни, гўзал фазилатдир.

БАРЧАМИЗ БИРДЕК МАСЪУЛМИЗ

Диний қадриятларнинг, эзгуликнинг инсониятнинг душмани бўлган ёт ғояларнинг асл моҳиятини очиб бериш, бугунги оқимларни жиловлаш, жаҳолатга қарши маърифат билан курашиш, мана шундай тинч, мусаффо осмон остида бунёдкорлик меҳнати билан банд бўлиб, шукрона келтириб яшаётган олийжаноб халқимизнинг тинч ҳаётини ҳар қандай бало- қазолардан асрашга ўз ҳиссамизни қўшиш бугунги кундаги энг долзарб вазифамиз бўлиши керак