TIRIKLARNING BURCHI
Alloh taola bandalariga mehribonlik ko‘rsatib behisob ne’matlarini berib qo‘ygan. Ana shunday ne’matlaridan biri tiriklik ne’matidir. Bu dunyoda umrguzaronlik qilayotgan har bir inson o‘z oldiga maqsad qilib qo‘ygan orzu-istaklari tomon intilib yashaydi. Ilm oladi, kasb-hunar o‘rganadi, dehqonchilik, chorvachilik, savdogarlik bilan shug‘ullanadi. Topgan mol davlatidan to‘y-hashamlar o‘tkazadi, hovli-joy quradi, xayru-ehsonlar qiladi. Shu tarzda hayot davom etaveradi. Har bir inson bosqichma-bosqich o‘z vazifasini, o‘z burchini ado etayotganligini his qilib yashaydi. Gohida o‘tganlarni eslab Qur’on tilavot qilib xayr saxovatlar ulashadi. Albatta xotira tiriklar uchun muqaddas burchdir. Alloh taola Qur’oni karimda: “Ulardan keyin (dunyoga) kelgan zotlar ayturlar: Ey, Robbimiz! O‘zing bizlarni va bizdan ilgari imon bilan o‘tganlarni mag‘firat etgin va qalblarimizda imon keltirgan zotlarga nisbatan gina paydo qilmagin! Ey, Robbimiz! Albatta, Sen mehribon va rahmli zotdirsan!” - deb marhamat qilgan. (Hashr surasi, 10-oyat)
ZIROAT HAM IBODATDIR
Har yil bahor kelishi bilan dalalarda ish qizigandan qiziydi. Oftob qizitib, nami biroz ko‘tarilgan, yetilib qolgan yerlar tomon bobodehqonlar yomg‘ir yog‘ib qolmasin degan hadikda, mehnat qurollarini olgan holda shoshiladilar.
Qishi bilan avaylab-asragan urug‘larni ona zamin ko‘ksiga qadaydilar, ustidan mayin tuproq tortib, Yaratgandan bu yilgi hosilga baraka berishini so‘rab qo‘llarini duoga ko‘taradilar.
Ma’lumki, dehqonchilik sermanfaat, insonlarning ehtiyoji tushadigan birlamchi kasblardan biridir. Uning bilan kishilar kundalik ehtiyojlarini qondiradilar, kiyadigan kiyimlaridan tortib, yeydigan ovqatlarigacha, o‘tiradigan ko‘rpachalaridan tortib, yotadigan to‘shaklarigacha hamma-hammasi yerdan olingan hosilga aloqador. Hattoki chorvalar ham dehqonlar yetishtirgan mahsulotga umid bog‘laydilar.
Ulamolar qaysi kasb afzalligi borasida turli fikrlarni bildirganlar. Ba’zilari ziroat afzal degan bo‘lsalar, yana ba’zilar esa qo‘l mehnati, ya’ni hunarmandchilik afzal deb aytganlar. Boshqalari esa tijoratni afzal ko‘rganlar. Imom Movardiy:
"Kasblarning asllari ziroat, tijorat va hunarmandchilikdir. Ularning yaxshisi ziroatdir. Negaki u tavakkulga yaqin", degan.
Imom Navaviy aytadi: "To‘g‘risi shuki, kasbning pokizarog‘i qo‘l mehnati bilan bo‘lganidir. Dehqonchilik ayni qo‘l mehnati bo‘lib, kasblarning pokizasidir. Unda tavakkul bor, unda insonlar va hayvonlarga umumiy foyda bor".
Islom dinida ziroatga alohida ehtimom bilan yondashilgan. Qur’oni karimda daraxt so‘zi birlik shaklda 19 marotaba ko‘plik shaklda esa 6 marotaba zikr etilgan. "Zar’" (ekish, o‘tqazish, parvarish qilish, ishlov berish, o‘simlik) so‘zi va uning ishtiqoqlari 13 o‘rinda keltirilgan. Kalomi sharifda faqat birinchi darajali narsalar keltirilganini e’tiborga olsak, ziroatning nechog‘li ahamiyatli ekanini bilib olamiz. Misol tariqasida birgina oyatni keltirib o‘tish kifoya darajasida bo‘ladi:
وَهُوَ الَّذِي أَنْشَأَ جَنَّاتٍ مَعْرُوشَاتٍ وَغَيْرَ مَعْرُوشَاتٍ وَالنَّخْلَ وَالزَّرْعَ مُخْتَلِفًا أُكُلُهُ وَالزَّيْتُونَ وَالرُّمَّانَ مُتَشَابِهًا وَغَيْرَ مُتَشَابِهٍ كُلُوا مِنْ ثَمَرِهِ إِذَا أَثْمَرَ وَآتُوا حَقَّهُ يَوْمَ حَصَادِهِ وَلَا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ
U (Alloh) shunday zotki, (so‘ritoklarga) ko‘tarib qo‘yiladigan va ko‘tarib qo‘yilmaydigan(uzumzor) bog‘larni, ta’mi turlicha (bo‘lgan) xurmo va mevali daraxtlarni, (rang va ta’mda)o‘xshash va o‘xshamas zaytun va anorlarni paydo qildi. Meva hosil qilganda, mevasidan tanovul qilingiz! Hosil yig‘ish kunida (muhtojlarga) haqqini (ushri va xirojini)beringiz va isrof qilmangiz! Albatta, U isrof qiluvchilarni sevmaydi. (An’om,141).
Shariatda daraxtga shunday ehtimom ko‘rsatilganki, hatto qiyomat kuni solih amallarga beriladigan mukofot aytilganida ham daraxtga e’tibor qaratilgan.
Daraxt go‘zal va sernaf bo‘lgani sababidan mo‘minning ba’zi xayrli ishlarining mukofoti evaziga daraxtlar hadya etilishi aytilgan.
Jobir ibn Abdulloh roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: Rasululloh sallollohu alayhi va sallam bunday dedilar:
"Kim: "Subhanolluhi va bihamdihi", desa, uning uchun jannatga xurmo o‘tqaziladi". Boshqa bir rivoyatda "daraxt" deyilgan.
Dehqonchilikning fazilatlaridan yana biri kishini o‘zgalarga gina-kudurat qilishdan mashg‘ul qilib qo‘yadi, dehqonning bunday ishlarga vaqti bo‘lmaydi, insonlarning aybu nuqsonlarini axtarishdan saqlaydi, turli gap-so‘zlaridan uzoqda tutadi. Imom Shavkoniy tafsirlarida shunday deganlar: "Ziroat bilan shug‘ullanib, insonlardan behojat bo‘lish bilan kishi buyuk qurbatni hosil qiladi. Shuning bilan birga dehqonchilik insonlarga o‘ralashib qolishdan himoya etadi".
Ko‘chatning mevasidan va urug‘ning hosilidan ularning sohibiga ajr borligini ko‘plab ulamolarimiz aytib o‘tganlar. Bu ikkisi hosil berishda damom etar ekan, ekkan kishiga ham savob bardavom borib turadi. Anas roziyallohu anhudan rivoyat qilingan hadisda shunday deyiladi: "Nabiy sallollohu alayhi vasallam:
"Qaysi bir musulmon bir ko‘chat eksa yoki biror ziroat qilsa, undan qushmi, insonmi, hayvonmi yesa, albatta, uning uchun bundan sadaqa hosil bo‘lur", dedilar".
Dehqonchilik, bog‘dorchilik bilan shug‘ullanadigan kishi dastavval bu ishda mohir bo‘lishi, uning ilmini puxta o‘zlashtirishi kerak. Shuning bilan birga niyyatini ham go‘zal qilishi, bu ishi bilan o‘zgalarning mushkulini oson qilishni, ehtiyojini qondirishni maqsad qilmog‘i lozim. Zero, Abu Hurayra roziyallohu anhudan qilingan rivoyatda Rasululloh sallollohu alayhi vasallam:
"Banda do‘stining ko‘magida ekan, Alloh uning ko‘makchisidir", deganlar.
Dehqonu bog‘dorlar go‘zal niyat va ixlos bilan mehnat qilar ekanlar, ustilaridan barakalar yog‘iladi, yaxshiliklar mo‘l-ko‘l bo‘lib keladi. Chunki uning manfaati dehqonning o‘ziga, barcha insonlarga, hattoki, qushlar, hayvonlar va hashorotlarga ham doimiy yetib turadi. Shoir Mirzo Kenjabek aytganidek:
Butun borliq, nabotot ham Yaratganga etar tasbih,
Bobo dehqon ekib yursa, ziroat ham ibodatdir.
XOTIRA MUQADDASDIR
Har qaysi xalq milliy qadriyatlarini o‘z maqsad muddaolari, shu bilan birga, umumbashariy taraqqiyot yutuqlari asosida rivojlantirib, ma’naviy dunyosini yuksaltirib borishga intilar ekan, bu borada tarixiy xotira masalasi alohida ahamiyat kasb etadi”.
Ko‘chat ekish savobdir
Jazirama issiqda ketar ekansiz, beixtiyor atrofni kuzatib biron bir daraxt soyasiga shoshilasiz. Quyosh nurini to‘sib turgan daraxt soyasida salqinlab, nafasni rostlab “Alxamdulillah” deb daraxtni ekkan kishi haqqiga duolar qilasiz. Ammo o‘sha joyda “Bahor kelsa men ham daraxt ekaman” degan fikr aksariyat kishilarda bo‘lmaydi. Nimaga? Nima uchun hikmatlar ichida yashab undan ibrat olmaymiz. Tafakkur qilmaymiz. Parvordigor Nahl surasining 10-11 oyatlarida “U osmondan sizlar uchun undan ichimlik bo‘ladigan suvni (yomg‘irni) yog‘dirgan Zotdir. (Hayvonlaringizni) boqadigan giyohlar ham o‘sha suvdan (sug‘orulur). U sizlar uchun o‘sha (suv) bilan (turli) ekinlarni, zaytun, xurmo, uzum va barcha mevalarni undurur. Albatta, bundan tafakkur qiladigan kishilar uchun alomat bordur”, deb marhamat qilgan. Demak biz tafakkur qilsak har qadamimizda ibrat oladigan alomatlarni ko‘ra bilamiz. Masalan: Behisob og‘irlikka ega bo‘lgan suvga to‘yingan bulutlar, Allohning amri bilan yerga tushayotganda chumoliga ham ozor bermasdan yomg‘ir bo‘lib yog‘ishi, tafakkur qiladiganlar uchun juda katta alomatdur. Har qanday texnika rivojlangan davrda ham bulutlarning vazifasini bajarishning imkoni bo‘lmaydi. Oddiy bir urug‘ni yerga qadasak uning yerni yorib chiqishi, bosqichma-bosqich rivojlanib hosilga kirishi ham mo‘jizaning o‘zidir. Shunday ekan bizlarga berilgan imkoniyatdan unimli foydalanib oxirat ozig‘ini ortig‘idan ham ko‘proq yig‘moqligimiz kerak. Ayni kunlarda dalalarda ish qizg‘in. Dehqonlar hamal oyining har soniyasidan foydalanib o‘z ishlari bilan mashg‘uldirlar. Dehqon bo‘lmasakda daraxt ekish qo‘limizdan keladiku. Shu muborak savobli ishni farzandlarimiz qolaversa nabiralarimiz bilan birga amalga oshirib o‘rnak ko‘rsatsak, biz o‘tganimizdan keyin ham boshlagan ishimiz davomli bo‘lsa, albatda ajru savobi yetib turadi. Payg‘ambarimiz (s.a.v.) "Qay bir musulmon biror ko‘chat yoki ekin eksa, undan qush, odam yoki biror jonivor yesa, ekgan kishiga sadaqa savobi yoziladi.” deganlar. Bunday ulkan savobga ega bo‘lishimiz uchun, bir birlarimizga ko‘chat ekishdek xayrli ishni eslatib, ko‘chat ekishda musobaqalashsak, yashab turgan joyimiz daraxtlarga burkanib yanada yashnab ketadi. Ayniqsa mahallamizda hashar uyushtirilsa unda faol ishtirok etib mevali va manzarali daraxtlarni ko‘plab eksak, ham insoniylik, ham musulmonlik burchimizni ado etgan bo‘lamiz.
HAR BIR KUNNING O‘Z VAZIFASI BOR
Mustaqillik sharofati bilan qishloqlarimiz qiyofasi tobora go‘zallashib bormoqda. Qishloq aholisi Vatanimiz boyligiga boylik qo‘shish va xalqimiz dasturxonini noz-ne’mat bilan to‘ldirish yo‘lida astoydil harakat qilmoqdalar. Ularning sharafli mehnatlari bilan yetishtirilgan mahsulotlar tobora ortib bormoqda.
NAVRO‘Z MILLIY VA ANANAVIY BAYRAM
Qadim qadimdan xalqimizning ezgu maqsad va go‘zal qadriyatlarini, o‘zida mujassam qilib, qadim ajdodlarimizdan bizlarga meros sifatida o‘tib kelayotgan Navro‘zi olam yana yurtimizga kirib keldi. Hijriy-shamsiy taqvim bo‘yicha Quyoshning birinchi burjga va oyning o‘n ikki burjdan biri – Hamal kirishi bilan “Navro‘z”, “Yangi kun”, u bilan birga esa yangi yil va yangi fasl – bahor kirib keladi. Navro‘z va yangi yil kelishi bilanoq, fasllar kelinchagi deya ta’rif qilinadigan bahor nafasidan borliq tanasiga qayta jon kiradi. Muhtaram Yurtboshimizning farmonlari sharofati ila yurtimiz yana jonajon Navro‘zga bag‘ir ochdi. Asrlar osha ezgulik, nafosat va yasharish bayrami bo‘lib kelgan bu qadimiy bayram istiqlol yillarida yanada o‘zgacha tarovat kasb etmoqda. Mustaqillik yillarida mamlakatimizda yashayotgan turli millatlar tili va dinidan qat’iy nazar, barcha yurtdoshlarimiz Navro‘z bayramini sog‘inib kutadigan, umum xalq bayramiga aylantirishdi.
JANNAT RAYHONLARI
Millatning sog‘lom bo‘lishi avvalo, onalarga bog‘liq. Shunday ekan onaning ham jismonan, ham ruhan sog‘ bo‘lishi barkamollik sari qo‘yilgan birinchi qadamdir. Tiriklik, avlodlar dovomiyligi nikoh va oila bilan. Oila totuvligi va bolalarni yaxshi tarbiyalash ayollarimizning eng muhim burchlaridir.
Albatta, (sizlarga ato etilgan barcha) ne’matlar to‘g‘risida so‘roq qilinursiz!
Inson mavjudodlar ichida eng ulug‘idir. Alloh taolo insonga xisobsiz nozu-ne’matlar berib qo‘ygan. Nahl surasining 18 oyatida: “Agar Allohning ne’mat(lar)ini sanasangizlar, sanog‘iga yeta olmaysizlar” deyilgan. Haqiqatdan ham fahmu farosatimiz, aqlu idrokimiz bilan o‘ylab qarasak bizga berilgan ne’matlar xisobsiz ekanligiga har birimiz shubha qilmaymiz. Albatta bu ne’matlarni tejab ishlatishga buyurilganmiz. A’rof surasining 31 oyatida “.....shuningdek, yenglar va ichinglar, (lekin) isrof qilmangizlar! Zero, U isrof qilguvchilarni sevmaydi” deyilgan. Yashashdan maqsadimiz Yaratganning rozilini topish. Ibodatlarimizda, duolarimizda xayrli ishlar qilib ehsonlar qilganimizda, “O‘zing rozi bo‘lgin, to‘g‘ri yo‘ldan adashtirmagin, savobini bergin, do‘zaxdan saqlab jannatga kirgizgin” deb yolvoramiz.
GO‘ZAL XULQ FAZILATI
Yaratganning bandasiga in’om etgan go‘zal va buyuk ma’naviy in’omlaridan biri husni xulq, ya’ni, go‘zal fazilatdir.
BARCHAMIZ BIRDEK MAS’ULMIZ
Diniy qadriyatlarning, ezgulikning insoniyatning dushmani bo‘lgan yot g‘oyalarning asl mohiyatini ochib berish, bugungi oqimlarni jilovlash, jaholatga qarshi ma’rifat bilan kurashish, mana shunday tinch, musaffo osmon ostida bunyodkorlik mehnati bilan band bo‘lib, shukrona keltirib yashayotgan oliyjanob xalqimizning tinch hayotini har qanday balo- qazolardan asrashga o‘z hissamizni qo‘shish bugungi kundagi eng dolzarb vazifamiz bo‘lishi kerak
