Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.

Ommatan musulmonlarga, xususan tolibi ilmlarga vaqtlarini ko‘p uxlash bilan zoye qilib yubormasliklari lozim bo‘ladi. Bunda Nabiy sollallohu alayhi vasallam va sahobai kiromlarga iqtido qilishlik bor. Alloh taolo aytadi: «(Ey Muhammad alayhissalotu vassalom), albatta Parvardigoringiz siz va siz bilan birga bo‘lgan kishilardan iborat toifa (ya'ni, sahobalaringiz goho) kechaning uchdan ikkisidan ozrog‘ida, (goho) uning yarmida va (goho) uchdan birida (bedor bo‘lib, namozda) turishlaringizni bilur» (Muzzamil surasi, 20-oyat).

Shuningdek, bu buyuk imomlarimiz va salafi solihlarimizning ham odatlaridandir.

Imom Abdulloh ibn Muborak rohimahulloh aytadilar: «Bizga imom Abu Hanifaning qirq yil besh vaqt namozni bir tahorat bilan o‘qiganlari, uyqulari o‘tirgan holatlarida bo‘lishi, peshin va asr oralig‘ida bir lahza orom olishlari, qish paytida tunning avvalida bir lahza uxlashlari va Qur'oni karimni ikki rakatda jamlashlarining xabari yetib kelgan».

Yana aytadilar: «Abu Hanifa odamlarning eng bilimdonidir». Boshqa bir o‘rinda: «Fiqhda Abu Hanifaga o‘xshagan biror kishini ko‘rmadim», deganlar. («Tobaqotul kubro» asarida kelgan 1/46-bet).

Hasan ibn Ammora rohimahulloh Abu Hanifa rohimahulloh vafot etganlarida, u zotni yuvayotib, shunday deganlar: «Alloh sizni mag‘firat qilsin! O‘ttiz yildan biri og‘iz ochmadingiz (ya'ni, kunduzi ro‘zador bo‘ldingiz) va qirq yil tunda yonboshingizni yerga qo‘ymadingiz». (Imom Zahabiyning «Manoqibu Abi Hanifa» kitobida kelgan 13-bet).

Imom Hammoniy rohimahulloh aytadilar: «Abu Hanifani olti oy lozim tutdim. U zot bomdod namozini xufton namozining tahorati bilan o‘qir edilar va har kecha Qur'oni karimni sahar vaqtida xatm qilar edilar». (Imom Zahabiyning «Manoqibu Abi Hanifa» kitobida kelgan 13-bet).

Imom Muhammad ibn Salama rohimahulloh aytadilar: «Muhammad ibn Hasan Shayboniy tunni uch qismga taqsimlagan edilar: o‘xlash uchun bir vaqt, namoz uchun bir vaqt va dars qilish uchun bir vaqt. U zot sahar vaqti doim uyg‘oq bo‘lar edilar. U zotga: «Nega uxlamaysiz?», deb so‘rashganda «Qanday qilib uxlaymiz, axir odamlar bizga ishonib uyquga ketgan bo‘lsalar?! Ular: «Boshimizga bir ish tushsa, uni unga olib boramiz, u unga yechim topib beradi», deb aytadilar. Agar uxlasak, bunda dinni zoye qilishlik bor», deb javob berganlar. («Bulug‘ul amoniy» kitobida kelgan 59-bet). 

Imom Zahabiy rohimahulloh Shayxul Islom Muhyiddin Yahyo ibn Sharaf Navaviy rohimahulloh haqlarida shunday aytadilar: «U zot 631-hij. yilda Nava shahrida dunyoga keldilar. 649-hij. yilda Damashqqa keldilar. U yerda «Rovahiyya» madrasasida madrasa nonidan tanavvul qilib kun kechirdilar. U zot aytadilar: «Ikki yil yonboshimni yerga qo‘ymadim». Bu orada u zot «Tanbeh» asarini to‘rt yarim oyda yod oldilar va yilning qolgan vaqtida «Muhazzab» asarining to‘rtdan birini ustozlari Kamol Is'hoq ibn Ahmad rohimahullohga yoddan o‘qib berdilar». («Qiymatuz zamon» 71-bet va «Tazkirotul huffoz» 4/1472 kitoblarida kelgan).

Shayx Saloh Abulhoj hafizahullohning

«Qalbni sug‘organ hikmat ziloli» kitobidan.

Abdussami Xayrulloh tarjimasi