Keyingi yillarda, afsuski, ekstremizm chuqur ildiz otayotgan mudhish illat sifatida dunyo hamjamiyatini tashvishga solmoqda. Jahonning turli burchaklarida ekstremistik o‘choqlar va tashkilotlar paydo bo‘lib, mutaassib a'zolari tomonidan aql bovar qilmas jinoyatlar sodir etilmoqda.

Ekstremistlarning asosiy maqsadi biror-bir davlatda ijtimoiy-siyosiy vaziyatni izdan chiqarib, amaldagi tuzumni o‘zgartirish, hokimiyatni zo‘ravonlik bilan egallash, milliy, irqiy, etnik va diniy adovat qo‘zg‘atish, ma'naviyatini yemirish, moddiy boyliklarini talash, qurol-yarog‘ va narkotiklar savdosini kuchaytirishdir.

“Ekstremizm” tushunchasi Qur'oni karim oyatlari va hadisi shariflarda qayta-qayta kelgan “g‘uluv”, “tug‘yon”, “haddan oshish” kabi so‘zlar bilan hamohang bo‘lib, dinimiz ta'limoti­da ularning barchasi qattiq qoralangan. Masalan, Qur'oni karimda Alloh taolo bandalarini g‘u­luvdan qaytarib, bunday ogohlantiradi: «Ey ah­li kitoblar! (Isoni ilo­­hiy­­lash­tirib) diningizda haddan oshib ketmangiz! Alloh (sha'ni)ga esa faqat haq (gap)ni aytin­giz!..» (Niso surasi, 171-oyat). Boshqa oyati karima­da: “Ey ah­li ki­tob­lar! Diningizda haddan oshmangiz va oldin­dan adashgan va ko‘plarni adashtirgan hamda to‘g‘ri yo‘ldan chalg‘iganlarning havoyi nafslariga ergashmangiz!” (Moida surasi, 77-oyat), deb amr qilingan.

Muqaddas dinimizda yak­kayu yolg‘iz Alloh taologa ibodat qilishga buyurilib, birdam­likka chaqiriladi. Din­da g‘uluvga ketish, had­dan oshish ixtilofga, guruh­bozlikka, aqidaning buzilishiga olib keladi. Tarixda paydo bo‘lgan ravofiz, xavorij, mo‘tazila va boshqa toifalarning yuzaga kelishi, asosan, dinda g‘uluvga ketish­ning oqibatidir. G‘u­luv mashaqqat bo‘lgani bois odamlar to‘g‘ri yo‘ldan ozib, dindan nafratlanib, be­zib qoladilar. Oxir-oqibat shariatda buyurilgan amallarni bajarishdan qoniqish hosil qilmay, o‘z-o‘ziga ma­shaqqat tug‘diradigan yangi bid'at amallarni o‘ylab topishi va dinni mashaq­qatdan iborat qilib ko‘r­satishga sabab bo‘ladilar. Bu esa Islom di­nining mo‘­ta­dillik va yengillikka cha­­qi­ruvchi, mashaqqat va qi­yinchiliklarni bartaraf etishga asoslangan ta'li­mot­lariga ziddir. Zero, yen­gil­lik berish Islomning aso­siy shior­­laridan biridir.

Imom Buxoriy rahmatullohi alayh rivoyat qilgan hadisi sharifda: “Osonlashtiring, aslo qiyinlashtirmang. Bashorat bering, hech ham nafratlantirmang”, de­yilgan.

Islom dini fasodga qar­­shi kurashib, oshkora va bo­­tiniy fitnalardan qay­targan. A'rof surasining 56-oyatida: «Yerni (Alloh xayrli ishlarga) yaroqli qilib qo‘ygandan keyin (unda) buzg‘unchilik qil­mangiz!» deb amr etilgan.

Mufassirlar ushbu oyat tafsirida “arz”, ya'ni “er” so‘­zi, arab qoidalariga ko‘ra, alif-lom bilan kelgani uchun muayyan bir joyga – Madina shahriga dalolat qiladi, de­yishadi. Shunda oyatning mazmuni: “Madina shahri isloh qilinganidan keyin u yerda fasod ishlarni qilmang”, bo‘­ladi. Madina – Yer yuzidagi kichkina shahar. Mana shu joy­da ham fasod qilmaslik­ka buyurilyapti. Modomiki, kichik shaharda fasodga chek qo‘­yilmas ekan, xuddi uchqun butun boshli o‘rmonning kulini ko‘kka sovurganidek, fasod ishlar – ekstremizm, terrorizm ham Yer yuzini vayron qiladi.

Hozirgi kunda ayrim dav­latlarda g‘uluvga ketgan, qo‘­li qonga botgan bir qancha ekstremistik guruhlar fao­liyat olib borayotgani sir emas. G‘arb mamlakatlari­ning ba'­zi ommaviy axborot vosita­lari ushbu ekstremis­tik gu­ruhlarning qo‘poruvchilik harakatlarini Islom dini bilan bog‘lashga urinmoq­dalar. Vaholanki, Islom dini ekstremizmni, terrorizmni qattiq qoralaydi, la'natlaydi. Dinimiz ekstremizmga qarshi kurashni o‘n besh asr oldin boshlagan. Islomning mo‘tadil din eka­ni uning har qanday ekstre­mizmga, xunrezlikka qarshi­ligining yaqqol isbotidir.

Turli ekstremistik oqim­­lar ta'siriga tushib qol­gan kimsalarning gumrohli­­gi shundaki, ko‘r ko‘rni qoron­g‘ida topibdi deganiday, ular faqat o‘zlariga o‘xshash kishilarning gaplariga isho­nishadi. Samimiy na­sihat qilib, to‘g‘ri yo‘lni ko‘r­sat­gan olimlar u yoqda tursin, ba'zan ayrimlari ota-ona­si, akasini ham tan olmaydi. Bular haqida Qur'oni karimda: «Parvar­digori­ning oyatlari bi­lan nasihat qilingani­dan so‘ng, ulardan yuz o‘girgan kimsadan ko‘ra kim ham zolimroq­dir?! Albatta, Biz (unday) jinoyatchilardan (dunyo va oxiratda) intiqom oluvchidirmiz» (Sajda surasi, 22-oyat), deb marhamat qilingan.

Shukrki, bag‘rikeng yurtda yashayapmiz. Mamlakatimizda shonli sanalar, bayramlar munosabati bilan adashib turli ekstremistik oqimlar ta'siriga tushib qolib, ozodlikdan mahrum etilgan, ayni paytda qil­mishiga chin pushaymon bo‘­lib, butunlay tuzalish yo‘li­ga o‘tgan fuqarolarni afv etish to‘g‘risida muhtaram Prezidentimizning farmonlari e'lon qilinyapti. Oilasi bag‘riga qaytayotgan bunday fuqarolar bilan kayvonilar, hoji otalar ishtirokida suhbatlar o‘tkazib, ularga dinimizning asl mo­hiyatini tushuntirishga ha­rakat qilyapmiz.

Ibn Abbos roziyallohu an­humo muazzam Ka'ba devori­ga suyanib bunday deganlar: “Ey Ka'ba! Allohning nazdida hurmating baland. Lekin agar seni yetti marta buzib vayron qilganimda ham bir musulmonga ozor berganim­chalik yomon ish qilmagan bo‘­lar edim”.

Vidolashuv hajida Rasu­lulloh sollallohu alayhi va sallam: “Albatta, qonin­giz, molingiz va obro‘yingiz bir-birinizga xuddi bugungi kunday, shu shaharday va shu oyday haromdir” (Imom Muslim rivoyati), deb ogoh­lantir­ganlar. .

Ibn Hajar Asqaloniy ushbu hadis sharhida: “Payg‘am­bar sollallohu alayhi va sal­lam musulmonlarni qad­ri, ulug‘ligi, azizligi, hur­mati ayon bo‘lgan narsalar: Qurbon hayiti, Makka shahri va muharram oyi kabi o‘zaro mollarini, jonlarini va obro‘larni hurmat qilishga da'vat qildilar”, deb ta'­kidlaydi. .

Imom Shotibiy “Muvaf­faqot” kitobida yozishicha, barcha samoviy dinlar kabi Islom ham besh narsani – nafs, jon, mol, aql va nas­lu nasabni himoyasiga olgan. Ekstremist va ularning ho­miylari esa guruhlar shu narsalarning hammasiga qarshi urush e'lon qilib, aqidani ham, iqtisodni ham, jamiyatdagi ijtimoiy munosabatlarni, tinchlik-totuvlik, ham­jihatlikni ham buzish pa­yida bo‘ladi.

Xulosa qilib aytganda, biz yoshlarning ongu shuuri­ni har qanday zararli mafkuralardan, g‘oyalardan himoya qila olsak, odamlarga bugungi tinch va osuda hayotning qadriga yetishni o‘rtaga olsak, dunyoning ayrim mintaqalarida kuzatilayotgan urushlar, qon­li to‘qnashuvlar, vayronagarchiliklar, din niqobi ostida sodir etilayotgan vahshiyona harakatlardan ogoh eta olsak, dinimizni, yurtimizni turli buzg‘unchi kuchlar adovatidan saqlagan bo‘lamiz. Zero, zararni daf etish foydani jalb qilishdan muqaddamdir.

Azizxo‘ja INOYATOV,

Buxoro viloyatidagi «Chor-Bakr» jome masjidi imom-xatibi