Jarir ibn Abdulloh roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam «Kim Islomda go‘zal sunnat paydo qilsa va undan keyin o‘sha sunnatga amal qilinsa, unga o‘shanga amal qilganlar ajriga o‘xshash ajr, ularning ajridan biror narsa noqis qilinmagan holda yozilib turadi. Kim Islomda bir yomon sunnat paydo qilsa va undan keyin o‘sha sunnatga amal qilinsa, unga ham o‘sha amal qilganlar gunohiga o‘xshash gunoh, ularning gunohlaridan biror narsa noqis qilinmagan holda yozilib turadi » dedilar.

Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi va sallamning ushbu hadislaridan Islomda sunnat paydo qilish mumkinligini, o‘sha paydo bo‘ladigan sunnat yaxshimi yoki yomon bo‘lishi mumkinligini bilib olmoqdamiz.
Bu narsaga biroz ehtiyot bo‘lib yondoshmoq lozim. Ko‘pgina kishilar ushbu nozik masalada noto‘g‘ri tushunchalarga borib qolishlari ham mumkin. Doimo Islom dini mukammal din, unda hayotdagi har bir masalaning yechimini topishimiz turgan gap, deymiz. Endi esa, Islomda yaxshi yoki yomon yangilik paydo qilish mumkin, demoqdamiz. Yomon yangilik tushunarli, dinga xilof ish yomon yangilik bo‘ladi. Buni hamma qoralaydi. Ammo yaxshi yangilikni qandoq tushunishimiz mumkin? Agar u mumkin bo‘lsa, demak, Islomda kamchilik bormi? Yoki yomon ham, yaxshi ham yangilik bo‘lishi mumkin emasmi?
Ba'zi bir kishilar oxirgi savolga Islomda yomon ham, yaxshi ham yangilik bo‘lishi mumkin emas, deb javob beradilar. Ular o‘zlarining bu fikrlariga Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning «har bir bid'at zalolatdir, har bir zalolat do‘zaxdadir», degan hadislarini dalil qilib kelitradilar.
«Bid'at» degani esa, «yangi paydo bo‘lgan narsa» ma'nosini anglatadi. Hozirgi paytda bizning aholimiz orasida ta'ziyalardagi 20, 40 marosimlari yoki ziyoratlardagi noto‘g‘ri ishlar va hokazo ishlar bid'atdir. Chunki bu ishlar shariat chegarsidan tashqaridagi ishlar. Noto‘g‘ri e'tiqoddagi kishilar esa hamma narsa Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam davrlarida qandoq bo‘lsa, shunday bo‘lishi kerak, deydilar.
Ahli sunna va jamoa mazhabining ulamolari esa ushbu biz o‘rgnayotgan hadisi sharif « har bir bid'at zalolatdir» hadisini tafsir qilib kelayotganini aytadilar. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam “Har bir bid'at zalolatdir» degan hadislarida yomon bid'atni ko‘zda tutganlar. Uni ushbu hadisdan tushunib olamiz deydilar. Dastlab Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam: «Har bir bid'at zalolatdir, har bir zalolat do‘zaxdadir», deb umumiy ravishda aytdilar. Keyin esa, yangi paydo bo‘ladigan narsalar yaxshi yoki yomon bo‘lishi mumkinligini ushbu biz yuqorida aytgan hadisi sharifda bayon qilidlar. Demak, «har bir bid'at zalolatdir », hadisida yomon bid'at ko‘zda tutilgan.
Endi Islomda yaxshi yangilik paydo qilish mumkin bo‘lsa, Islom mukammal din, degan gapimizga to‘g‘ri keladi, degan savolga o‘taylik.
Islom ruhini tushunmaydigan ba'zi kishilar uchun bu kamchilik, nuqson bo‘lib tuyulishi mumkin. Lekin aslida esa, bu Islomning barkamolligidandir. Qur'on va sunnatda shariatning ruhi, asosiy qoidalar to‘la-to‘kis bayon etilgandir. Masalan: Qur'oni karimda faqat harom narsalar zikr etilgan yoki hadisda Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam harom narsalarni aytib o‘tganlar. Bu chegara – ya'ni qolgani halol degani. Ya'ni qolgan halol narsalar sanab o‘tilmadi. Chunki insonga aql berilgan o‘zi anglab, o‘lchab amal qilaveradi.

Nazirjon Qo‘chqarov,
Namangan tumani "Umarboy xoji" jome masjid imom-xatibi