Alloh taolo o‘ta mehribon va karami keng, fazli ulug‘ va hikmati benazir Zotdir. Zotan, buyuk Alloh yaratgan mavjudotlarining ba'zisini ba'zisidan o‘zining hikmati o‘laroq fazilatli qilib qo‘ygan.

Ana shunday fazilatga muharram oyini misol qilishimiz mumkin. Bu oy muborak, fazli ulug‘ oy bo‘lib, hijriy sananing birinchi oyidir. Shu bilan birgalikda, muharram oyi urush harom qilingan muqaddas oylarning biri hisoblanadi. Alloh taolo Qur'oni karimda:

 إِنَّ عِدَّةَ الشُّهُورِ عِنْدَ اللَّهِ اثْنَا عَشَرَ شَهْرًا فِي كِتَابِ اللَّهِ يَوْمَ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ مِنْهَا أَرْبَعَةٌ حُرُمٌ ذَلِكَ الدِّينُ الْقَيِّمُ فَلَا تَظْلِمُوا فِيهِنَّ أَنْفُسَكُمْ ...

Albatta, Allohning nazdida oylarning adadi – Allohning osmonlar va Yerni yaratgan kunidagi bitigiga muvofiq – o‘n ikki oydir. Ulardan to‘rttasi (urush) taqiqlangan oylardir. Ana shu to‘g‘ri dindir. Bas, o‘sha (oy)larda (jang qilib) o‘zingizga zulm qilmangiz!... (Tavba surasi, 36-oyat).

Dinimizda urush taqiqlangan to‘rt oy bor. Ular – Zulqa'da, Zilhijja, Muharram va Rajab oylaridir.

Abu Bakra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: Nabiy sollallohu alayhi vasallam: “Bir yil o‘n ikki oydan iborat. Shulardan to‘rttasi harom (urish taqiqlangan) oylardir. Uchtasi ketma-ket keladi. Zul-qa'da, Zul-hijja va Muharram oylari va to‘rtinchisi Jumod va Sha'bon orasidagi Muzor qabilasining Rajab oyidir” (Buxoriy rivoyati).

Demak, bu oy Alloh subahanahu va taoloning nazdida juda maqomi ulug‘ oylardan ekan. Bu oyni qadrlab ko‘proq yaxshi ezgu amallarga intilmog‘imiz darkordir. Shariatimizda ham ko‘proq nafl ibodatlarni qilishga targ‘ib etilgan. Payg‘ambarimiz alayhissalom: “Afzallikda Ramazon oyining ro‘zasidan keyin Allohning oyi Muharram ro‘zasi turadi”-deb marhamat qilganlar (Muslim rivoyati). Hadisi sharifda muharram oyini “Allohning oyi” deb aytilmoqda. Bu shu oyning ulug‘ligidan hamda fazilatlarining ko‘pligiga dalolat  qiladi.

Muharram oyining eng afzal kuni o‘ninchi kunidir. Bu kunni dinimizda “yavmu ashuro” ashuro kuni deb yuritiladi. “Ashuro” so‘zi lug‘atda “o‘ninchi kun” degan ma'noni bildiradi. Muharram oyining o‘ninchi kuni Ashuro nomi bilan mashhur bo‘lgan. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bu kunda ro‘za tutishga qiziqtirganlar. Ibn Abbos roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam Ashuro ro‘zasini o‘ninchi kuni tutishga amr qilgandilar” (Termiziy rivoyati). Hanafiy mazhabimiz ulamolari ashuro kuni ya'ni muharram oyining to‘qqizinchi va o‘ninchi kunlari ro‘za tutishni sunnat deyishgan. 

Ibn Abbos roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning ushbu kun – Ashuro kuni ro‘zasini boshqasidan afzal ko‘rib, sog‘inib va ushbu oy – Ramazon oyi ro‘zasini istab sog‘ingandek, boshqa kun va oy ro‘zasini istaganlarini ko‘rmadim, deganlar” (Buxoriy rivoyati).

Abu Qatoda roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Nabiy sollallohu alayhi vasallam: “Allohdan umid qilamanki, Ashuro kunining ro‘zasini o‘zidan oldingi sana (gunohlari)ning kafforoti bo‘lsa”, dedilar” (Termiziy rivoyati). Bir kun nafl ro‘za tutgan bandaga Yaratganning marhamatini qarang? To‘liq bir yillik gunohlarni kechirilishi bo‘lsa?! Bunday fazl Buyuk Allohning marhamatidandir.

Abu Sa'id roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Nabiy sollallohu alayhi vasallam: “Kim Ashuro kuni ahli ayoliga kenglik yaratsa, Alloh unga yil bo‘yi kenglik yaratadi”, dedilar”. Ushbu rivoyatdagi kenglik yaratishdan maqsad yemoq, ichmoq, xursandchilik ma'nosidagi bemalollikdir.

Ulamolarimiz: “Kim Zul-hijja va Muharram oylarini ro‘zasini tutsa, go‘yo yilni toat-ibodat bilan tugatib, toat-ibodat bilan boshlabdi. Umid qilamiz-ki, yil davomida shu fazilat ega bo‘linsa”-deb ta'kidlaganlar.

Demak, muharram oyini xususan, ashuro kunining fazilatidan umid qilib, yaxshi amallarga bel bog‘lasak, Allohning ulug‘ fazlu barakotiga ega bo‘lib, ham dunyomiz ham oxiratimiz, ham tiriklarimiz ham vafotlarimiz, ham xonadonimiz ham yurtimizga rahmat va mag‘firatlar yog‘ilsa deb umid qilamiz. Yaratgan barchamizni ulug‘ kunlar fazlidan nasib etsin!

Jaloliddin Hamroqulov