بسم الله الرحمن الرحيم

الحَمْدُ لله وَالصَّلَاةُ وَالسَّلَامُ عَلَى رَسُولِهِ محمد وَعَلَى آلِهِ وَأَصْحَابِهِ أَجْمَعِينَ

Muhtaram jamoat! Ixlos so‘zini kundalik hayotimizda juda ko‘p qo‘llaymiz. Bugun ana shu atamaning dinimizda nechog‘lik ahamiyatli ekani haqida so‘z yuritamiz. Ixlos – qalb amallaridandir. Balki u qalb amallarining ham boshida turadi, chunki amallar faqat ixlos bo‘lsagina, qabul bo‘ladi. Demak, ixlos – amal ila Alloh taoloning roziligini iroda qilishdir! Boshqacha aytganda amalga kirishganda Alloh va oxirat  uchungina kirishish kerak bo‘ladi. Shuning uchun ham banda xoh oshkora, xoh maxfiy amalni qilishda nafsiga marg‘ub bo‘lgan jihatlarni qo‘shib yubormasligi kerak bo‘ladi.

“Ixlos” kalimasi lug‘atda “biron kishiga nisbatan samimiy, xolis, sodiq bo‘lish” degan ma'noni ifodalaydi.

Shariat istilohida esa u “Alloh taologa nisbatan xolis, sodiq bo‘lish, barcha amallarni xolis Uning O‘zi uchun qilish” ma'nosini anglatadi.

Darhaqiqat, ixlos Islom dinining asl mohiyatidirki, har bir yaxshi amal uning ustiga barpo qilinadi.

Odam alayhissalomdan tortib, to Qiyomatgacha keladigan barcha odamlar so‘z va amalda ixlos qilishga buyurilgandir. Kim ixlosni mahkam ushlasa – najot topadi. Kim uni zoye qilsa – halokatga yuz tutadi.

Zero, amalning qabul bo‘lish yoki bo‘lmasligi, unga mukofot yoki jazo berilishi, o‘sha amalda ixlosning mavjud yoki mavjud emasligi e'tibori bilan bo‘ladi.

Alloh taolo bizdan avval o‘tgan qavmlarni ham ixlosga buyurganini eslatib, shunday deydi:

  وَمَا أُمِرُوا إِلَّا لِيَعْبُدُوا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ حُنَفَاءَ وَيُقِيمُوا الصَّلَاةَ وَيُؤْتُوا الزَّكَاةَ وَذَلِكَ دِينُ الْقَيِّمَةِ

ya'ni: “Holbuki ular faqat yagona Allohga, U zot uchun dinni xolis tutgan va to‘g‘ri yo‘ldan og‘magan hollarida ibodat qilishga va namozni barpo qilishga hamda zakotni ado etishga buyurilgan edilar” (Bayyina surasi 5-oyat).

O‘zini Allohga ixlos bilan taslim qilgan mo‘minning dini eng go‘zal din ekanini ta'riflab, mana bunday deydi:

 وَمَنْ أَحْسَنُ دِينًا مِمَّنْ أَسْلَمَ وَجْهَهُ لِلَّهِ وَهُوَ مُحْسِنٌ

ya'ni: “Muhsin (muxlis) bo‘lgan holida yuzini Allohga taslim qilgan kishidan ham ko‘ra dini go‘zalroq kim bor?” (Niso surasi 125-oyat).

Abu Hurayra raziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Payg‘ambarimiz alayhissalom shunday deydilar:

 قالَ اللَّهُ تَبارَكَ وتَعالَى: أنَا أغْنَى الشُّرَكاءِ عَنِ الشِّرْكِ، مَن عَمِلَ عَمَلًا أَشْرَكَ فِيه مَعِي غَيرِي، تَرَكْتُهُ وشِرْكَهُ 

ya'ni: “Alloh taboraka va taolo aytdi: “Men – sheriklarning sheriklikdan eng behojat bo‘lganidirman! Kim biron amal qilib, unda Menga boshqani ham sherik qilsa, Men uni ham, sherik qilgan narsasini ham tark qilurman” (Imom Muslim rivoyatlari).

Boshqa bir hadisi sharifda ixlossiz o‘rganilgan ilmning zarari haqida bunday deyilgan: Abu Hurayra raziyallohu anhudan rivoyat qilinadi, Payg‘ambarimiz alayhissalom dedilar:

مَنْ تَعَلَّمَ عِلْمًا مِمَّا يُبْتَغَى بِهِ وَجْهُ اللهِ عَزَّ وَجَلَّ لاَ يَتَعَلَّمُهُ إِلاَّ لِيُصِيْبَ بِهِ عَرَضًا مِنَ الدُّنْيَا، لَمْ يَجِدْ عَرْفَ الجَّنَّةِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ

(رواه الإمام أبو داود)

ya'ni: “Kim Allohning roziligini istab o‘rganiladigan ilmni faqat biron dunyoviy narsaga yetishish maqsadida o‘rgansa, Qiyomat kuni jannatning hidini ham topmaydi” (Imom Abu Dovud rivoyatlari).

Alloh taolo amallarni xolislik bilan qiladigan bandalariga – garchi ularning amallari chetdan qaraganda arzimas va oz bo‘lib ko‘rinsa ham – ajr-mukofotni katta qilib beradi. Shuningdek, Alloh ularning – garchi xatolari zohiridan katta va yirik bo‘lib ko‘rinsa-da – gunohlarini kechiradi.

Muhtaram jamoat! Ixlosning eng katta foydalaridan biri shundan iboratki, agar biror-bir amal Alloh taolo uchun xolis, faqat Uning O‘zigagina qullik qilgan holda bajarilsa, Alloh Taolo bandaning katta gunohlarini ham kechib yuborishiga sabab bo‘ladi.

Bir hadisi sharifda yo‘ldan odamlarga ozor beruvchi narsani xolis Alloh uchun olib tashlagan va shu tufayli gunohi kechirilgan kishi haqida bayon qilinadi. Abu Hurayra raziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Rasululloh sallallohu alayhi vasallam aytdilar:

 بَيْنَمَا رَجُلٌ يَمْشِى بِطَرِيقٍ وَجَدَ غُصْنَ شَوْكٍ فَأَخَذَهُ فَشَكَرَ اللَّهُ لَهُ فَغَفَرَ لَهُ 

(رواه الإمام مسلم)

ya'ni: “Bir odam ketayotib, yo‘lda yotgan tikanli shox-shabbaga ko‘zi tushdi-da, uni chetga olib qo‘ydi. Uning bu xayrli ishi Alloh taologa xush kelib, gunohlarini mag‘firat etdi” – deya  marhamat qildilar (Imom Muslim rivoyatlari).

Xuddi shunga o‘xshash boshqa hadisi sharifda chanqoq itni suvga qondirish haqidagi voqea ham mavjud. Bu voqea ham ko‘rinishidan kichik, lekin ixlos bilan qilingan amal sababli gunohkor ayolning katta gunohlari kechirilganligi xabar qilingan. Ulamolarimiz aytganlaridek, bu ayol qalbida ixlos bilan, sof imonni saqlagan holda itni suvga qondirdi, shuning uchun uning gunohi kechirildi.

Muhtaram azizlar! Yuqoridagilardan ko‘rinib turibdiki, bir amalning boshqa amaldan afzalligi uning katta yoki kichikligiga qarab emas, balki amal sohibining qalbidagi imon va ixlosning qay darajada ekaniga qarab belgilanar ekan. Zero amal – suratdir, ixlos esa – uning ruhidir. Odamzot ruhi bilan tirik sanalganidek, amal ham ixlosi bilan maqbuldir.

Boshqacha aytganda, ixlos bilan qilingan amal – ildizi mustahkam daraxtdir, riyoli amal esa – ildizi kesib tashlangan daraxt kabidir. Agar daraxtning ildizi mustahkam bo‘lsa, uning tanasi qanchalik kesilib-qirqilib tashlanmasin, baribir o‘sishda, rivojlanishda davom etaveradi va agar uning ildizi qo‘porib tashlansa, tezda quriydi.

Shuning uchun ham ixlossiz amal qilishdan saqlanishimiz zarur! Zero ixlossiz qilingan har qanday amal – garchi u Islomda eng yuksak amal hisoblangan bo‘lsa ham – biron qiymatga ega bo‘lmaydi, u uchun biron mukofot berilmaydi, aksincha, riyo qilgani uchun gunohkor bo‘lib qoladi.

Bugungi kunda katta-katta mablag‘ sarflab qilinadigan ehsonlar, haj va umra safarlari, shunchaki, xo‘jako‘rsinga yoki odamlar eshitsin uchun, ixlossiz amal bo‘lib qolmasligi zarur. Lekin gohida e'tiborimizdan chetda qolayotgan beva-bechoralarga yordam qo‘lini cho‘zish, yo‘llarni ravon etish, mahalla va masjidlarni obod qilishga ozmi-ko‘pmi hissa qo‘shish kabi amallar ixlos bilan ado qilinsa, katta savoblar berilishi va gunohlari kechirilishiga sabab bo‘ladi.

Muhtaram azizlar! Amallar qabul bo‘lishi uchun ixlos bilan birga uning sunnatga muvofiq bo‘lishligi ham talab qilinadi. Bu borada Fuzayl ibn Iyoz rahimahullohning quyidagi so‘zlarini keltirish mumkin: “Agar amal xolis bo‘lsa, ammo to‘g‘ri bo‘lmasa, qabul bo‘lmaydi. Agar amal to‘g‘ri bo‘lsa, ammo xolis bo‘lmasa ham, qabul bo‘lmaydi. Amalning xolis bo‘lishi – Alloh uchun bo‘lishidir, amalning to‘g‘ri bo‘lishi – sunnatga muvofiq bo‘lishidir”, – deb turib ushbu oyatni tilovat qilganlar

 فَمَنْ كَانَ يَرْجُوا لِقَاءَ رَبِّهِ فَلْيَعْمَلْ عَمَلًا صَالِحًا وَلَا يُشْرِكْ بِعِبَادَةِ رَبِّهِ أَحَدًا

 (سورة الكهف، 110)

ya'ni: “Bas, kim Robbiga ro‘baro‘ kelishni umid qilsa, yaxshi amal qilsin va Robbi ibodatiga birontani sherik qilmasin” (Kahf surasi 110-oyat).

Ibn Mas'ud raziyallohu anhudan quyidagi nasihat rivoyat qilingan: “So‘z amalsiz naf bermaydi, so‘z va amal niyatsiz naf bermaydi. So‘z, amal va niyat sunnatga muvofiq bo‘lsagina, naf beradi”.

Demak, niyatim yaxshi, xolis niyatdaman deb shariatga zid ishlar va gunohlarni qilish joiz bo‘lmaydi.

Umar raziyallohu anhu doimo aytardilar: “Allohim! Amalimning barchasini solih qil, uni xolis O‘zing uchun qilishni nasib etgin!

Amallarda ixlosli bo‘lish o‘ta yengil ish, hohlagan inson bunga erisha oladi, deb o‘ylash xatodir. Alloh oson qilib qo‘ymasa, ixlos o‘ta qiyin, insonlarga juda ham mashaqqatli ekanligini ko‘plab buyuk zotlar ta'kidlaganlar. Sahl ibn Abdulloh Tustariy inson nafsi uchun eng shiddatli narsa nimaligi haqida so‘ralganda: “Ixlos, chunki nafsning ixlosda hech qanday nasibasi yo‘q”, – deb javob berganlar.

Ulug‘lardan yana birlari: “Niyatni xolis qilish amal qiluvchilar uchun barcha amallardan ko‘ra qiyinroqdir”, degan ekanlar.

Yusuf ibn Husayn ar Roziy aytganlar: “Dunyodagi eng aziz narsa –ixlosdir, qalbimdan riyoni tushirishga qanchalar tirishdimu, ammo u har gal yangi ko‘rinishda qayta o‘sib chiqayotganday bo‘lardi”, deganlar.

Demak, musulmon kishi doim nafsini tarbiyasida hushyor bo‘lib, ixlosini tekshirib turishi, riyo va sum'adan saqlanishi – shartdir. Aks holda nafsi havosi kattarib-kattarib, uni ilohlik da'vosigacha olib borishi mumkin. Bunga tarixda misollar yetarli.

Muhtaram jamoat! Hammamizga ma'lumki, sovuq kunlar boshlanib, havo harorati pasayib bormoqda. Tabiiyki, aholi o‘z xonadonlarini isitish choralarini ko‘ra boshlaydilar va elektr isitish asboblari, tabiiy gaz tarmoqlari yoki yoqilg‘ining boshqa turlaridan foydalanadilar.

Afsuski, oxirgi paytlarda yurtimizning turli go‘shalarida mazkur isitish vositalaridan foydalanishda xavfsizlik qoidalariga rioya qilmaslik oqibatida yong‘in hamda tabiiy gaz va ko‘mir hididan zaharlanish holatlari bilan bog‘liq favqulodda vaziyatlar sodir bo‘lmoqda. Achinarlisi, bunday voqealar insonlarning turli xil tan jarohati olishi yoki o‘limi bilan yakunlanmoqda.

Soha mutaxassislarining xabar berishlaricha Respublika bo‘yicha shu yilning o‘zida qoidalarga amal qilmaslik oqibatida 206 ta baxtsiz xodisa sodir bo‘lgan. Ular natijasida 139 nafar insonlar vafot etgan va 314 nafar insonlar turli darajada kuygan va og‘ir tan jaroxat olgan.

Xar bir vafot etgan insonlar xonadonlarida qanchalik musibat, g‘am tashvishlarni va kuygan yoki jaroxatlanganlarni axvolini tasavvur qilishning o‘zi juda og‘ir.

Mana shunday ko‘ngilsiz holatlar yuz bermasligi uchun har birimiz isitish moslamalarimizga yana bir bor e'tibor berib, undan oqilona foydalanishimiz zarur. Qo‘lbola isitish moslamalaridan foydalanmang!

Soxa mutaxassislarini fikri bilan Sizlarga oddiygina xavfsizlik qoidalarini eslatib qo‘yishni joiz deb bildik:

• Xonaga kirilganda xonada gaz xidi yo‘qligiga ishonch xosil qilingandan keyingina elektr chirog‘ini yoqishga odatlanishimiz kerak!
• Gaz, o‘tin yoki ko‘mir bo‘ladimi, ular yonib turgan xonalarda yashash, uxlashdan umuman voz kechish kerak!
• Isitish uskunalarining mo‘rilari qush uyalari yoki boshqa xil tiqinlardan tozalanib, soz holatda ishlashi doimiy nazoratda bo‘lishi kerak!

Shuni ham alohida ta'kidlash lozimki, ozgina beparvolik sababli nafaqat o‘zimiz, balki boshqalarga ham zarar yetkazishimiz mumkin. Zero dinimiz o‘zgalarga zarar berish emas, balki yaxshilik va ezgu ishlarda ko‘makchi bo‘lishga buyuradi. Bu haqda Payg‘ambarimiz sallallohu alayhi vasallam: “Islomda zarar ko‘rish ham, zarar berish ham yo‘q”, – dedilar (Imom Ibn Moja rivoyatlari).

Demak, har bir musulmon inson avvalo o‘zi va o‘z ahli oilasini, qolaversa, qo‘ni-qo‘shnilari, yoru do‘stlarini hayotini xavf ostiga qo‘yishdan saqlanishi lozim.

Alloh taolo xonadonlarimizni va oila-a'zolarimizni turli fojealardan, ofatlardan O‘zi panohida asrasin va barchamizni muxlis bandalaridan qilsin! Amallarimizga riyo aralashishidan O‘zi panohida asrasin! Omin!

“Ixlos – amallar asosi” nomli mav'izani yuklab olish (PDF formatda)