YARIMTA XURMO BILAN BO‘LSADA...
Shu'ba ibn Hajjoj rohimahulloh o‘z davrining eng ko‘p hadis yodlagan olimi edi. Sufyon Savriy rohimahulloh: "Shu'ba hadisda mo‘minlar amiridir", der edi.
Imom Ahmad rohimahulloh esa: "Bu zamonda hadis ilmida Shu'baga o‘xshagani yo‘q", der edi.
Imom Shofi'iy rohimahulloh: "Agar Shu'ba bo‘lmaganida Iroqda hadis ilmi bilinmas edi", degan.
Imom Shu'ba rohimahullohdan juda ko‘pchilik dars olgan. Abdulloh ibn Muborak, Sufyon Savriy, Kisoiy, Qozi Abu Yusuf, Asma'iy, xalifa Horun ar-Rashid rohimahumullohlar uning shogirdlaridir.
Soxta da'vatlarga raddiya.
Bugunki ilm fan va texnika rivojlanish davrida ijtimoiy tarmoklardan faydalanishning xam urni bor desak mubolaga bulmaydi. Lekin xar narsaning yaxshi va yomon , foydava zarar tamoni bulgani kabi , bu ijtimoiy tormokdan foydalanishning,jamiyatimiz rivoji , ayniksa kelajak avlodni chiroyli tarbiya kilishgafoydasi va manfaati bilan birgalikda , kelajagimiz bulgan yoshlarimizni , yuldan ozdirishga . ularga soxta goyalardan iborat davomchilarning da'vatlariga aldanib kolishlaridek jamiyatimizga zarar va ziyonlar yetayotgani xam xech birimizga sir emas . Aynan ushbu soxta davatchilar , bizning ajdodlarimizdan , bizgacha yetib kelgan guzal Islom dinimizta'limotlari . odob –axlokli , bagrikenglik , kechirimlilik . insonparvarlikdek go‘zal g‘oyalariga zid o‘larok , o‘zlarining buzgunchi g‘oyalarini amalga oshirish maksadida Islom dini nikobi ostida faoliyat olib bormokdalar. Anashunday soxda da'vatchilardan ijtimoiy tarmoqda o‘tirib o‘rgimchakka o‘xshash in Qurayotgan shaxslardan Maxmud Abdulmumin Abdulloh Zufar Abu Soloh kabi soxta davatchilarni misol qilish mumkin , bular chet elda o‘tirib islom dininging muqaddas tushunchalari bo‘lmish Hijrat , Jixod , Takfir kabi iboralarni o‘z o‘rnidan boshqa o‘rinlarda qo‘llab Qur'oni karimdagi oyatlar ma'nosini va mazmunini nato‘g‘ri talqin qilib kelmoqdalar. Biz bu o‘zbek zamon da'vatchilarning davatlariga munosabat bildiradigan bo‘lsok avvalo buning davomli oqibatlarini nimalarga olib kelganini yaqin sharq mamlakatlari misolida qo‘rishimiz mumkin. Yaqin tarixga bir nazar solsak o‘sha o‘zlari chaqirayotga Shomdavlatlida minglagan begunox tinch aholining nobut bo‘lib ketganini, masjidlar , madrasalar barbod qilinganini qo‘zga qo‘ringan islom ummatining ulomalari Rosulloh S.A.Vga munosib merozxo‘rlarining shahid bo‘lganliklarini ko‘rishimiz mumkin. Bu qilmishliklarning natijasida o‘sha yerda yashab kelayotgan aholining qanchasi ochlikdan nobud bo‘ldi, Qanchalari o‘z davlatlarini tashlab ketishga yani xijrat qilishga majbur bo‘lishdi. Shy kunlarda xam bularning go‘yoqi jihod barcha musulmonlarga farz qilinginini , shu sabab haqiqiy musulmon yoshlar Suriya kabi urush ketayotgan davlatlariga borishlari va qofirlariga qarshi urush olib boirishi zarur ekani haqidagi soxta da'vatlari tarqatilmoqda. Bunday fitnachilarning go‘yaki ushbu ummatga jihodsiz xayot yo‘q kabi davolari aldanayotgan ayrim yoshlar jihod rush olib boirsh ekan deagn tor tasavvurlar bilan Suriyadagi terrorchilar safiga borib qo‘shilmoqdalar. Oxir oqibatda esa ushbu aldanganlar jangu jadallarda o‘lib ketmoqda. O‘zi bilan Suriyaga ergashtirib olib ketgan yosh turmush o‘rtoqlari , opa-singillari nasldi nasabi na'malib jangari kimsalarga xotin bo‘lib norasida go‘daklari och naxor tarbiyasiz xolda sarson sargardon bo‘lmoqdalar. Vaxalanki Jihod arabchada jiddu jaxt g‘ayrat qilmoq ma'nolarini anglatadi. Jihord o‘lim ma'nosida emas Allohning diniga so‘z bilan da'vat qilish ma'nosida yusaga kelgan . Islom dinida shar'iy masalalarda umum tan olingan to‘rt fiqhiy mazhablarga ergashishni rad etish. “Mazhab” so‘zi arabchada “yo‘l”, “yo‘nalish”, shar'iy istilohda esa “diniy masala bo‘yicha muayyan mujtahid olimning fatvo chiqarish yo‘li” ma'nolarini bildiradi.
MAS'ULIYATDAN QO‘RQISH
Amr ibn Os roziyollohu anhu oldin mushrik bo‘lganlar, so‘ngra islomga kirib ko‘p fathlarda ishtirok qilganlar. Oxirida Misrga voliy bo‘lganlar. Ana shu voliylik u zotni vafotlari yaqin qolganida tashvishga soladi. Qiyomatdagi mas'uliyatdan qo‘rqadilar.
Imom Ahmad rohimahulloh o‘zlarining "Musnad"larida Abdurrahmon ibn Shumosadan zikr qiladilar:
"Amr ibn Os roziyollohu anhuga o‘lim yaqinlashgach yig‘ladi. Shunda o‘g‘li Abdulloh so‘radi:
- Ey otajon! O‘limdan qo‘rqib yig‘layapsizmi?
ABU MUIN NASAFIYNING KALOM ILMI RIVOJIGA QO‘SHGAN HISSASI
Nasaf azal-azaldan dunyo ilm-fani va madaniyati ravnaqiga salmoqli hissa qo‘shgan shaharlardan biri hisoblanadi. Qadimiy qo‘lyozma va bibliografik qomusiy asarlar varaqlab ko‘rilsa, bu barakali kentdan ko‘plab olimu ulamolar yetishib chiqib, Nasafiy nisbasi bilan samarali ijod qilganining guvohi bo‘lamiz.
Abul-Mu'iyn An-Nasafiyning kalom ilmi rivojida tutgan o‘rni
Abu Mu'in an-Nasafiy kalom ilmi rivojiga beqiyos hissa qo‘shganlar. Avvalo kalom ilmi nimaligi bilan tanishsak, “Kalom – islom ilohiyotining ilmi hisoblanib, XII-asrda paydo bo‘lgan. Kalom tarafdorlari mutakallimlar deb ataladi. Ushbu ilm turli diniy-siyosiy guruhlar, misol uchun, xorijiylar, qadariylar, jabariylar, murjiiylar kabilar paydo bo‘lishi bilan bog‘liq bahslar natijasida vujudga keldi va tarqaldi. Kalom ilmi vaqt o‘tgan sari taraqqiy topdi. Ayniqsa, Nasafiy yashagan XI-asrning ikkinchi yarmi va XII-asr boshlarida o‘zining yuksak cho‘qqisiga ko‘tarildi”. Abu Mu'in an-Nasafiy mana shunday oqimlar ko‘payib, noto‘g‘ri aqidalari har joyda ildiz otib borayotgan bir paytda ijod qilib, ularning ildizlariga bolta urdilar. Ularga qarshi raddiyalar berib, ularni mot etdilar.
Missionerlik – kshilar o‘rtasida kelishmovchilik va mojarolarni keltirib chiqaradi.
Uzoq asrlar davomida yurtimizda mehr-muruvvat va oqibat, ezgulik va yaxshilik, tinchlik va do‘stlik g‘oyalariga asoslanadigan, ularni targ‘ib etadigan turli dinlarga e'tiqod qiladigan kishilar hamkor va hamjihat yashab kelgan. Xususan, qadimdan diyorimizda islom, nasroniylik, iudaizm kabi dinlar yonma-yon mavjud bo‘lib kelgan. Yirik shaharlarimizda masjid, cherkov va sinagoglar faoliyat ko‘rsatgani, tariximizning eng murakkab va og‘ir davrlarida ham ular o‘rtasida kelishmovchilik va mojarolar bo‘lmagani buning tasdig‘idir.
Talofatlarning oldini olaylik.
Oldimizda kuz va qish mavsumi demak kunlarning sovushi boshlanadi biz esa qalin kiyinishimiz va xonodonlarimizni issiq qilishimizga to‘g‘ri keladi. Ming afsuski bu fasllarda ko‘p talofatlarni guvohi bo‘lamiz yoki eshitamiz, bundan albatta dilimiz xunob bo‘ladi, kimlargadir achinib qo‘yamiz. Men bu maqolam bilan baxtsiz xodisa deb atayotgan talofatlarni oldini olishga xar birimiz mas'ul ekanimizni eslatib o‘tmoqchiman. Aslida bundan 15 asr oldin Payg‘ambarimiz Muhammad s.a.v bizlarni ogohlantirib o‘tgan men ularni faqat eslamoqchiman.
Hanafiy-Moturidiy mazhabida kalom ilmini o‘rganishda mutaqoddim Samarqand ulamolarining manhaji
Hanafiy-Moturidiy mazhabi Sayful-Haq (Imom Abul-Mu'in Nasafiy) rohimahulloh davridan keyin Buxora madrasasidan istifoda olishlik bilan bir qatorda umumiy tarzda Samarqand madrasasi fikrlari ustida qaror topadi. Muta'axxir ulamolarning nazdida bu ikki madrasa o‘rtasida bildirilgan fikrlar va aytilgan gaplar ichida Samarqand madrasasining so‘zi rojih (ustun) hisoblangan.
1 – “Al-Jumal min usulud-din” – Imom Abu Salama Samarqandiy rohimahulloh. Ushbu kitob bir necha muhim masalalarni ziyoda qilish bilan “Tavhid” kitobining muxtasariga o‘xshaydi.
SOLIH AMAL NAJOTGA SABAB
Bir kuni Nabiy sallollohu alayhi va sallam sahobalarga o‘tgan qavmlar hayotidan bir lavhani aytib berdilar:
"Uch nafar kishi yo‘lda ketayotgan ekanlar, yomg‘irda qolibdilar. Tog‘dagi g‘orga kirib olibdilar. Bas, ularning g‘origa tog‘dan bir xarsang tushib, chiqar yo‘llarini to‘sib qolibdi.
Ular bir-birlariga: "Alloh uchun qilgan solih amallaringizga bir nazar solib, ularni vasiyla qilib, Allohga duo qilinglar, shoyadki, sizlarga kushoyish bersa", debdilar.
RASULULLOH KAMTAR VA TAVOZU'LI EDILAR
Hazrati Payg‘ambar Muhammad alayhissalom o‘zlari ulug‘ nasab sohibi bo‘lsalar ham, Dunyoning yaralishiga sababchi inson bo‘lsalarda, barcha payg‘ambarlarning imomi va komil nubuvvatu-risolat sohibi bo‘lishlariga qaramay kamtar, hokisor va o‘ta tavozu'li edilar.
IMOM A'ZAMNING (R.A) ZAKOVATLARI
Rivoyat. Imom A'zamni do‘st ko‘rmaydigan bir kimsa u zotdan so‘radi: “Jannatni umid qilmaydigan, do‘zahdan qo‘rqmaydigan, o‘limtik yeydigan, ruku va sajdasiz namoz o‘qiydigan, ko‘rmagan narsasiga guvohlik beradigan, xaqni yomon ko‘radigan va fitnani yaxshi ko‘rib, rahmatdan qochadigan, yahudiy va nasroniylar so‘zlarini tasdiqlaydigan kishi xaqida nima deysiz?”
Kishining vafodorligi uning o‘z vatani uchun qayg‘urishidan.
Tarixdan ma'lumki, birorta millat boshqa bir millatni tahqirlamoqchi, yoki oyoqosti qilmoqchi bo‘lsa, avvalo, uning vatanini bosib olib vayron qilgan yoki uni vatanidan quvib chiqargan. O‘z vatanini dushmanlar qo‘lida qolganini ko‘rgan millat uchun bundan ortiq xo‘rlik va tahqir bo‘lmasa kerak. Zero, Vatan, millat, din tushunchalari inson uchun har narsadan aziz va muqaddasdir. Shuning uchun ham dinimiz ta'limotida ona-Vatan himoyasi, millat farovonligi va din ravnaqi yo‘lida fidoiy bo‘lgan kishilarga buyuk maqomlar berilishi ta'kidlangan.
